مرکز پاسخگويي: دفتر تبليغات اسلامي
موضوع اصلي: اخلاق و عرفان
موضوع فرعي: كنترل نگاه
نگاه خود را چگونه كنترل كنيم؟


پاسخ:
براي كنترل نگاه از گناه راهكارهايي وجود دارد كه مهمترين آنها عبارتند از:
1- خداباوري: اعتقاد به خدا و يقين داشتن به اين كه انسان در محضر خدا است و خدا ناظر بر تمام احوال و درون آدمي است، به انسان كمك ميكند نگاه خود را كنترل نمايد. امام صادق(ع) ميفرمايد: فروبستن چشم از گناه ميسّر نيست مگر اين كه انسان عظمت و جلال پروردگار را در قلبش مشاهده كرده باشد.
از امام علي(ع) سؤال شد: توانايي بر كنترل چشم چگونه حاصل ميشود؟ حضرت فرمود: اين كه خود را تحت قلمرو سلطان آگاه از همه مسائل بداني و تسليم او باشي.(1)
2- توجه به آثار فروبستن چشم: اگر انسان بداند كنترل نگاه چه آثار و بركاتي دارد، قطعاً بر ادامه آن تشويق خواهد شد. آثار و فوائدي كه بر چشم پوشي مترتب است، عبارتند از:
الف) راحتي دل: كسي كه چشمش را فرو بندد، دلش را آرام كرده است.
با چشم چراني انسان احساس آرامش نميكند، زيرا احساسات و غرايز شهواني تمام ناشدني و سيريناپذير است و نفس اماره انسان را به بدي و زشتي هر چه بيشتر وادار ميكند.
امام علي(ع) ميفرمايد: كسي كه چشم فرو بندد، دلش را صفا داده است.(2)
ب) كشف حقايق: رسول اكرم(ص) ميفرمايد: چشمتان را فرو بندد تا عجائبي را ببينيد.(3)
ج) شيريني عبادت را حس كردن: پيامبر اسلام(ص) ميفرمايد: مسلماني چشم خود را از زن نامحرم فرو نميبندد مگر آن كه خداوند شيريني عبادتش را در دل او ايجاد ميكند.(4)
د) تزويج حور العين: امام صادق(ع) ميفرمايد: كسي كه نگاهش به زن نامحرمي بيفتد، پس چشمش را به سوي آسمان افكند و يا نگاهش را فرو بندد، خداوند حورالعين را به ازدواج او در ميآورد.(5)
3- توجه به عواقب چشم چراني: كسي كه بداند چشم چراني چه پيامدهاي ناگواري دارد، قطعاً به ضرر خود اقدام نخواهد كرد و نگاهش را كنتزل خواهد كرد. رسول اكرم(ص) ميفرمايد: كسي كه چشمش را از حرام پر كند، خداوند روز قيامت چشمش را از آتش پر خواهد كرد، مگر آن كه توبه كند و برگردد.(6)
در روايت ديگر ميفرمايد: نگاه تيري از تيرهاي مسموم شيطان است.(7)
حضرت مسيح فرمود: از نگاه به نامحرم بپرهيزيد كه بذر شهوت و رشد دهنده فسق است.(8)
4- طرد افكار شيطاني: براي كنترل نگاه، بايد انديشه را از نفوذ افكار شيطاني دور نگه داشت، زيرا گام نخست در انحراف، فكر كردن درباره آن است. امام علي(ع) ميفرمايد: كسي كه در اطراف گناه بسيار بينديشد، سرانجام به آن گناه كشيده خواهد شد.(9)
5- پرهيز از عوامل تحريك زا: تخيّلات تحريك كننده، رفت و آمد در جاهايي كه نامحرم است، گفت و گو با نامحرم، ديدن فيلمها و عكسهاي مبتدل، زمينه را براي چشم چراني فراهم ميكند.
6- دقت در دوست يابي: بررسيها نشان ميدهد كه نوجوانان، اوّلين قدمهاي انحراف و تباهي را به كمك دوستان ناباب برداشته، سپس در سراشيبي سقوط قرار گرفتهاند.(10) آلودگي و انحراف، به سرعت از طريق دوستان نا اهل به افراد پاك و سالم سرايت ميكند و چشم چراني از اين قاعده مستثنا نيست.
امام علي(ع) ميفرمايد: از معاشرت با مردم فاسد بپرهيز كه طبيعت تو، ناخودآگاه ناپاكي را از طبع آنها سرقت ميكند.(11)
7- ازدواج: يكي از راههاي مؤثر در كنترل نگاه، ارضاي صحيح غريزه جنسي از طريق ازدواج است. رسول خدا(ص) ميفرمايد: اي گروه جوانان! هر يك از شما كه قدرت ازدواج دارد، حتماً اقدام كند، زيرا اين بهترين وسيله است كه چشم را از نگاههاي آلوده و عورت را از بي عفّتي محافظت ميكند.(12)
8- تقويت اراده: چشم چراني اگر به صورت عادت در آمده باشد، همچون خصايص طبيعي و ذاتي، دامنه دار و پر نفوذ ميگردد و به منزله طبيعت دوم در ميآيد. در اين حال رهايي از اين عادت ناپسند، نياز به تصميم و عزمي راسخ دارد. آن چه در شروع كار مهمّ است، خواستن و انگيزه داشتن است. براي مبارزه با چشم چراني بايد دو كار انجام گيرد:
الف) به خواسته نفس پاسخ مثبت داده نشود،
ب) عادت پسنديدهاي جايگزين گردد و خود را به كارهاي پسنديده مانند مطالعه كتاب و ورزش مشغول سازد.

***
پاورقي:
1. بحارالأنوار، ج 101، ص 41.
2. ميزان الحكمة، ج 4، ص 3289.
3. بحارالأنوار، ج 101.
4. ميزان الحكمة، همان، ص 3292.
5. همان.
6. بحارالأنوار، ج 73، ص 334.
7. همان، ج 101، ص 38.
8. همان، ص 42.
9. غررالحكم، ج 5، ص 321.
10. محمد علي سادات، راهنماي پدران و مادران، ج 1، ص 99.
11. ابن ابي الحديد، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 272.
12. مكارم الاخلاق، ص 100.