شهادت گواهان به منزله گزارشهائي است كه از طرف بازجويان به محكمه تقديم ميگردد و از اين طريق پرونده براير برسي و اظهارنظر آماده ميشود تا حكم دادگاه صادر گردد. در هر دادرسي بايد، ميزان و وسيله سنجش صحيحي دركار باشد كه بتوان با آن قانون را برمورد محاكمه تطبيق كرد، اين وسيله سنجش همان ميزان است كه در قرآن و احاديث اسلامي وارد شدهاست و مقصود از ميزان در آخرت قوانين عدل الهي است كه وسيله ششناسائي صالحان از غير آنان است و اين حقيقتي است كه امام صادق (ع) در حديثي به آن تصريح فرمودهاند:
مردي از آن حضرت پرسيد، آيا اعمال بشر در روز رستاخيز توزين نميشود؟ امام (ع) فرمودند: نه عمل جسم نيست تا كشيده شود، آن كس نياز به توزين دارد كه از شماره اشياء و سنگيني و سبكي آنها آگاه نباشد، ليكن چيزي برخدا مخفي نيست.
سائل پرسيد پس معني ميزان چيست؟ آن حضرت فرمود: عدل و دادگري است.
گذشته براين حديث، ميزان در لغت عرب به معني وسيله سنجش است و اگر به ترازو و باسكول، ميزان ميگويند، به اين دليل است كه به وسيله آن، اجسام سنجيده ميشود، بنابراين، ميزان به معناي ترازو نيست تا انتظار داشتهباشيم در روز رستاخيز، ترازوي كفه داراي در وسط محشر نصب گردد و اعمال انسان را در كفه ترازو بگذارند و بكشند، بلكه مقصود از آن سنجشي خاص است كه ميتواند نيكوكار را ازبدكار پاكدامن را از ناپاك تميز دهد، حالا اين وسيله چگونه است، آيا همان موازين عدل الهي و قوانين راستين و صحيح او است و هر عملي كه با چنين مقياسي تطبيق كرد شايسته و گرنه ناشايسته است، يا اين كه در آن جهان يك رشته سنجشهاي ويژه و از امور غيبي است كه بايد به آن ايمان آورد، حقيقت آن براي ما روشن نيست.
درگذشته ميزان عبارت بود از يك ترازوي دوكفه كه فقط ميتوانست برخي از اجسام را بسنجد، ولي اكنون، براثر پيشرفت صنايع، ابزارهاي سنجشي اختراع شدهاست كه حتي ميتواند درجه هوا و خون و ميزان جريان برق را نيز كنترل كند، و بر همه اين ابزار لفظ ميزان اطلاق ميشود، بنابراين، چه مانعي دارد كه در رستاخيز، ميزان و وسيله سنجشي وجود داشته باشد كه بتواند اعمال انسان را از نظر خوبي و بدي با دقت و عدالت وغير قابل وصفي كنترل كند و بلافاصله براساس اين ارزيابي دقيق حكم صادرشود:
« وَنَضَعْ الْمَوازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيامَهِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئاً» انبياء/47.
[ميزانهاي عادلانه را روز قيامت برپا ميداريم پس هيچ كس در آن روز ستم نميشود.]

معاد انسان و جهان
آية الله جعفر سبحاني