پرسمان

براي عقايد، اخلاق و اعمال انسان ميزاني مناسب آنها وجود دارد؛ چنان كه از آيات فراواني از قرآن استفاده مي شود؛ مانند:
1 - «وَنَضَعُ المَوازين القِسط لِيَوم القِيمه فَلا تُظْلَم نَفْس شَيئا و إِن كان مِثقال حَبه مِن خَردَل أَتينا بِها و كَفي بِنا حاسَبين» انبياء/47. [و ترازوهاي عدل را براي روز قيامت خواهيم نهاد و ستمي به هيچ كس نخواهد شد و اگر عملي به اندازه دانه خردلي (اسپندي) باشد در حساب آوريم و تنها علم ما از همه حسابگران كفايت خواهد كرد و ما نيز خود حسابرس كافي و كامل هستيم.]
امام صادق(ع) در تفسير اين آيه مي فرمايد: ترازوهاي قسط و عدالت در روز قيامت عبارتند از پيامبران و اوصياء (ع): «هم الأنبياء و الأوصياء» (نوارالثقلين 3/430، ح 77.)
بنابراين، عقايد و اخلاق و اعمال انسان ها را با عقايد و اخلاق و اعمال پيامبران و اوصياي آنان ارزيابي كرده و مي سنجند.
2 - «فَمَن ثَقُلت مَوازينه فَأُولئِك هُم المُفلِحون و مَن خَفَّت مَوازينَه فَأوُلئِك الَّذِين خَسِروا أَنفُسهم في جَهنَّم خالِدون» مؤمنون/102 ـ 103. [كساني كه ترازوهاي اعمالشان سنگين باشد آنان رستگارانند و كساني كه ترازوهاي كردارشان سبك باشد به خود زيان وارد كرده و سرمايه خود را باختند و در جهنم جاويد خواهند بود.]
اميرالمؤمنين(ع) درباره پيشوايان كفر و پرچمداران گمراهي مي فرمايد: برايشان توزين سنجش اعمال نيست و مورد اعتنا قرار نمي گيرند؛ زيرا اينان به امر و نهي خدا و پيامبر اعتنا نكردند. از اين رو در دوزخ جاويد خواهند بود. (همان/565، ح 158.)
3 - «فَأَمّا مَن ثَقُلت مَوازينه فَهُو في عيشَه راضِيه و أَمّا مَن خَفَّت مَوازينُه فَأُمُه هاوِيه» قارعه/6 ـ 9. [كساني كه ميزان كردارشان سنگين باشد در زندگي خوشي به سر مي برند، اما كساني كه ميزانشان سبك باشد جايگاهشان دوزخ است.]
كسي از امام صادق(ع) پرسيد آيا اعمال وزن مي شود. فرمود: نه؛ زيرا اعمال جسم نيست، بلكه عرض و صفت است، وانگهي كسي به وزن كردن نياز دارد كه تعداد اشيا و سنگيني و سبكي آنها را نداند و قطعا بر خداوند چيزي پوشيده و پنهان نيست. پرسيد: پس معناي ميزان چيست؟ فرمود: عدالت است. پرسيد: پس معناي آيه «فَمَن ثَقُلت مَوازينه» چيست؟ فرمود: ترجيح عمل و كردار شايسته است. (نورالثقلين 5/658، ح 5.)
4 - «وَ الْوَزن يَومَئِذ الحَق فَمَن ثَقُلت مَوازينه فَأوُلئِك هُمُ المُفلِحون و مَن خَفَّت مَوازينه فَأوُلئِك الَّذِين خَسِروا أَنفُسهم بِما كانو بِاياتِنا يَظلِمون» اعراف/8 ـ 9.
[قطعا روز قيامت روز سنجش اعمال است؛ آنان كه ميزانشان سنگين باشد البته رستگار خواهند بود و آنان كه سنجش آنها سبك باشد كساني هستند كه به آيات و پيامبران خدا ستم كرده اند و در حقيقت به خود زيان وارد ساخته اند.]
پيامبر اسلام(ص) مي فرمايد: پنج چيز ميزان را سنگين مي كند: «سبحان الله» و «الحمد الله» و «لا إله الا الله» و «الله اكبر» و فرزند شايسته و صالحي كه از انسان مسلمان وفات كند و انسان در مرگ او شكيبا و بردبار باشد. (نور الثقلين 2/5، ح 15.) تذكر: اينگونه از موارد از قبيل ذكر مصاديق مهم است وگرنه طبق شواهد ديگر مصاديق فراواني براي نقل ميزان مطرح است.
5 - «أُولئِك الَّذِين كَفَروا بِايات رَبِّهم و لِقائِه فَحَبطت أَعمالُهم فَلا نُقيم لَهم يَوم القيمه وَزْنا» كهف/105. [آنان كساني هستند كه به آيات پروردگارشان و ملاقات او كفر ورزيده اند. بنابراين، اعمالشان باطل و نابود گشته، و ما در روز قيامت بر ايشان ترازو نصب و ميزان اقامه نمي كنيم؛ زيرا كالايي براي توزين ندارند.]