صفا و مروه نام دو كوه در نزديكي كعبه است كه قرآن كريم آن دو را از شعائر الهي برشمرده است: «إِن الصَّفا و المَروَة مِن شَعائر الله». بقره/158 و آنچه را خداي سبحان علامت عبادت قرار داد بايد گرامي داشت: «يا أَيُّها الَّذِين امَنوا لاتُحِلوا شَعائِرَ الله» مائده/2؛ زيرا چنين تكريمي نشانه تقواي قلب است: «وَمَنْ يُعَظِّم شَعائِرَ الله فَإنَّها مِنْ تَقْوَي القُلوبْ». حج/32
راز نامگذاري آن دو به صفا و مروه چنين بيان شد كه صفا را بدين جهت صفا گفته‎‎اند كه از وصف انبيا، به ويژه آدم(ع) بهره برد، و آنان مصطفاي پروردگارند: «إِن الله اصطفي ادَم و نوُحا وَ ال إبراهيم و ال عمران علي العالمين». آل عمران/33
امام صادق(ع) فرمود: چون حضرت آدم(ع) روي كوه صفا فرود آمد، از مصطفي بودن آدم، اين كوه صفا شد. (كافي 4/190) پس اگر كسي از اين كوه صفا بگيرد مصطفاي خداي متعال است: «اَللهُ يصطفي مِن الملائكة رُسُلا وَ مِنَ الناس إن الله سميع بصير». حج/75
همچنين ان حضرت دربارة مروه فرمود: چون حوّا(ع) كه مرأة بود در كوه مروه قرار گرفت، آن را «مروه» خوانده‎اند. (كافي 4/190)
بعضي لغويان نيز گفته‎اند: صفا، سنگ املس و صاف (لسان العرب 14/462 ـ 464)، و مروه سنگ ريز و برّاق را گويند و نامگذاري آن دو كوه به صفا و مروه به لحاظ نوع سنگهاي آنهاست. (همان 15/275 ـ 276) شايان ذكر اينكه، مروه و مرو مانند تمره و تمر است؛ يعني مروه به معناي يك سنگ سفيد، و مرو به معناي جنس سنگ سفيد، خواه يكي و خواه بيشتر؛ البته سنگ سفيدي كه از آن آتش افروخته مي‎شود. (مرآة الحرمين 1/321)
در جاهليت بر فراز صفا و مروه دو بت به نامهاي «اساف» (اثاف) و «نائله» (كافي 4/546، بحار 15/355) نصب شده بود كه هنگام سعي، آن دو بت را هم تبركاً مسح مي‎كردند. (بحار 96/235) به همين دليل برخي مسلمانان از سعي بين صفا و مروه پرهيز مي‎‎كردند. از اين رو خداي سبحان فرمود: صفا و مروه از شعائر الهي است و وجود آن دو بت در صفا و مروه نبايد مانع سعي پنداشته شود: «إِنَّ الصَّفا وَ المَروَة مِن شَعائِرَ الله فَمَن حَجَّ البيت أَو اعْتَمَرَ فَلاجُناح عَليه أَن يَطوفَ بِهما». بقره/158 پس صفا و مروه از اين جهت همچون كعبه است كه ديگران غاصبانه آن را بتكده كردند و اين را نبايد مانع طواف بر گرد خانه خدا دانست.
پرهيز از سعي بين صفا و مروه، به دليل وجود آن دو بت، به گونه‎اي بود كه رسول اكرم(ص) در عمرة القضاء شرط كرد كه اين دوبت را از بالاي دو كوه صفا و مروه بردارند. از اين رو بت پرستان هنگام مناسك و مراسم حج و عمره مسلمانان آن دو را برمي‎داشتند. در اين باره، امام صادق(ع) فرمود: يكي از مسلمانان صدر اسلام، با اين استدلال كه «چون بالاي اين دو كوه قبلاً بت بود و بعداً هم بت نصب مي‎كنند من سعي نمي‎كنم» در آن حال نيز از سعي بين صفا و مروه تحاشي كرد. پس از آنكه دربارة اين مسئله از رسول اكرم(ص) سؤال شد، اين آيه نازل شد كه اگر بالاي اين دو كوه بت بود بر شما گناه و جناحي نيست كه بين اين دو كوه سعي كنيد: «إن الصفا و المروة من شعائر الله فمن حج البيت أو اعتمر فلاجناح عليه أن يطوف بهما». (وسائل الشيعه 9/511) صفا و مروه همچون ساير اماكن و مناسك حج جزو علائم عبادي است: «اِنّ الصّفا و المروة من شعائر الله». شعائر جمع «شعيره» به معناي علامت است البته اين بدان معنا نيست كه صفا و مروه، تنها علائم و نشانه‎هاي تكويني حق است؛ زيرا به لحاظ تكوين، هر موجودي كه در هستي يافت شود شعيرة الله و از شعائر الله است. بنابراين صفا و مروه (مسعي) همچون كعبه و عرفات و مشعر و منا، شعائر جعلي و تشريعي است تا علائم عبادت باشد.

: آية الله جوادي آملي
صهباي حج