اين سؤال شما شامل سه بخش است: 1- ملاك دوست خوب، 2- طريقه نگهداري و حفظ دوست خوب، 3- چگونگي پرهيز از افراط و زياده روي در علاقه نسبت به دوستان. ملاك هاي دوست خوب: در آيات قرآن كريم و روايات اهل بيت(ع) ملاك هايي براي دوست خوب بيان گشته كه به طور اختصار ذكر مي نماييم و شما مي توانيد راجع به هر ملاك مفصلاً مطالعه و فكر نماييد: 1- كسي كه به ياد خدا باشد و هدفش جز رسيدن به او نيست، { (سوره كهف، آيه 28) }؛ 2- عاقل باشد؛ حضرت علي(ع) فرمود بيشتر اين درستي و خوبي ها در همراهي و دوستي با صاحبان عقل و درايت است، { (غررالحكم، حرف الف)) ؛ مولوي داستان دوستي مردي با خرس را كه مصداق بي خردان است به شكل زيبايي بيان مي نمايد، { (مثنوي معنوي، دفتر دوم، ابيات 1932 - 2124) }؛ 3- خيانت كار نباشد؛ 4- ستمكار نباشد؛ 5- سخن چين نباشد؛ امام صادق(ع) فرمود: از سه گروه بر حذر باش! شخص خيانت كار، شخص ظالم، انسان سخن چين. زيرا كسي كه به نفع تو به ديگران خيانت نمايد، روزي خواهد آمد كه به خودت نيز خيانت كند و شخصي كه به جانب داري از تو حق ديگران را پايمان نمايد و عادت به ظلم پيدا كند بالاخره به تو نيز ظلم خواهد نمود و انسان سخن چين، همان طور كه سخن ديگران را پهلوي تو مي آورد، سخن تو را نيز نزد اغيار خواهد برد، { (بحارالانوار، ج 75، ص 229) }؛ 6- آن چه براي خود مي پسندد براي تو نيز بپسندد و آنچه را كه براي خويش نمي خواهد براي تو نيز نخواهد. رسول اكرم(ص) فرمود: در مصاحبت و رفاقت كسي كه آن چه را براي خود مي خواهد براي تو نخواهد، هيچ خير و فايده اي وجود ندارد، { (بحارالانوار، ج 71، ص 198) }؛ { آنچه نفس خويش را خواهي حرامت سعديا گر نخواهي همچنان بيگانه را و خويش را } 7- قاطع رحم نباشد؛ امام باقر(ع) فرمود: «پدرم امام سجاد(ع) مرا نصيحت فرمود كه اي پسرم از رفاقت با كساني كه قطع رحم مي كنند بپرهيز زيرا من آنها را در قرآن شريف سه بار مورد لعن و نفرين پروردگار يافتم }»، { (تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 45) }. شخصي كه با نزديكان خود نتواند معاشرت و هم زيستي صحيح داشته باشد در حالي كه آنان با وي از يك خانواده و فرهنگ و گوشت و خون مي باشند، چگونه مي توان انتظار داشت با غير فاميل رفاقت صميمانه داشته باشند. 8- عيب جو نباشد؛ امام علي(ع) فرمود: «از رفاقت و نشست و برخاست با كساني كه عيب جو هستند و هميشه به دنبال نقاط ضعف ديگران مي باشند، پرهيز كن؛ زيرا دوست چنين اشخاصي از ضرر آنان سالم نمي ماند و خود نيز طعمه عيب جويي هاي آنان خواهد شد»، { (غررالحكم، باب الف) }. در روايات راه هاي متعددي براي امتحان نمودن دوستان مشخص شده كه عبارتند از: الف) در حال بي نيازي و فقر ما، دوستي او عوض نشود؛ امام باقر(ع) فرمود: بدترين دوست كسي است كه تو را به هنگام بي نيازيت حفظ كند و به وقت تنگدستي رها سازد، { (ميزان الحكمه، ج 1، ص 53) }. سعدي گويد: { دوست مشمار آن كه در نعمت زند لاف ياري و برادر خواندگي } { دوست آن باشد كه گيرد دست دوست در پريشان حالي و درماندگي } ب ) به هنگام عصبانيت بدگويي تو را ننمايد؛ امام صادق(ع) فرمود: دوستي كه سه بار از تو عصباني شد ولي بدگويي تو را ننمود و كلام ناسزا از دهانش خارج نشد او را براي خود نگه دار، { (بحارالانوار، ج 78، ص 251) }. ج ) به نماز اهميت بدهد؛ قرآن مي فرمايد: «{ اي اهل ايمان با آن گروه از اهل كتاب و كافران كه دين شما را به بازيچه گرفتند دوستي مكنيد. زماني كه شما نداي نماز بلند مي كنيد آن را به مسخره و بازي مي گيرند زيرا آن قوم مردمي نادان و بي خردند }»، { (مائده، آيه 57) }. سعدي در اين باره گفته است: { وامش مده آن كه بي نماز است گرچه دهنش زفاقه باز است } { كو فرض خدا نمي گزارد از فرض تو نيز غم ندارد } د ) اهل نيكي در هنگام سختي و راحتي انسان باشد؛ اميرالمؤمنين فرمود: «در سختي ها دوستان امتحان مي گردند»، { (غرر الحكم، حرف فاء لفظ في }). در اين باره نيز سعدي زيبا سروده است: { جواني پاكباز پاك رو بود كه با پاكيزه رويي در گرو بود } { چنين خواندم كه در درياي اعظم به گردابي درافتادند با هم } { چو ملاّح آمدش تا دست گيرد مبادا كاندرين حالت بميرد } { همي گفتي در ميان موج و تشوير مرا بگذار ودستِ يار من گير } ه ) هنگام زوال توانايي انسان دوستيش از بين نرود؛ حضرت امير فرمود: «هنگام از بين رفتن قدرت انسان دوست از دشمن شناخته مي گردد»، { (غرر الحكم، حرف عين، لفظ عند) }. و ) هنگام به قدرت رسيدنش از احسان به دوستانش خودداري ننمايد. در پايان تذكر يك نكته مهم ضروري است و آن اين كه اين شرايط نسبي هستند و از طرفي هم شايد نشود كسي را پيدا كرد كه داراي تمامي اين خصوصيات باشد ازاين رو با در نظر گرفتن شرايط خود و اهميت هاي ديگر بايد به جستجوي اين خصوصيات در دوستان پرداخت و اگر دوستي داريم كه فاقد بعضي از اين خصلت ها است از قطع رابطه با وي خودداري نماييم، بلكه در اصلاح و خودسازي او كمكش كنيم كه اين خود از وظايف دوستان نسبت به يكديگر است. { طريقه نگهداري و حفظ دوستان: } در روايات توصيه هايي براي حفظ و نگهداري دوستان شده كه عبارتند از: 1- پرده حيا و شرم را بين خود و دوستان از بين نبريم؛ امام كاظم فرمود: «پرده آزرم و حيا را بين خود و برادر ديني ات از بين مبر و هميشه مقداري از آن را حفظ كن»، { (بحارالانوار، ج 71، ص 286) }؛ 2- شوخي زياد از حدّ با دوست خويش ننماييم؛ 3- ستيز و جدال در گفت و گوهاي بين خود و دوستان نداشته باشيم؛ 4- فخر فروشي با دوست خود نكنيم؛ 5- شر و بدي به دوست خود نرسانيم؛ 6- به گفتار سخن چينان گوش فرا ندهيم؛ حضرت امير(ع) فرمود: «كسي كه از شخص سخن چين اطاعت كند و حرفهايش را قبول نمايد رفيق خود را از دست مي دهد»، { (بحارالانوار، ج 73، ص 160) }؛ 7- نسبت به دوستان خويش حسادت نورزيم؛ حضرت علي(ع) فرمود: «حسادت نسبت به دوستان موجب از بين رفتن محبت ها و دوستي ها است»، { (نهج البلاغه حكم 128) }؛ 8- خورده بين نباشيم؛ حضرت علي(ع) فرمود: «كسي كه تمامي لغزش هاي دوستانش را محاسبه نمايد دوستانش كم مي شوند»، { (غرر الحكم، حرف ميم، لفظ مَن) }؛ 9- با دوستان خود مدارا داشته باشيم؛ سعدي گفته است (كليات سعدي، ص 262)؛ { تو با خلق سهلي كن اي نيك بخت كه فردا نگيرند مردم با تو سخت } 10- نسبت به دوستان خود عفو و گذشت داشته باشيم همان گونه كه يوسف از گناه برادران خود گذشت؛ 11- با دوستان خويش متواضع باشيم؛ 12- نسبت به دوستان خود بدگماني و سوء ظن نداشته باشيم؛ 13- نسبت به دوستان خود مهربان باشيم؛ سعدي گفته است (كليات سعدي، ص 307 و 344)؛ { هنرور چنين زندگاني كند جفا بيند و مهرباني كند } *** { اگر تند باشي و بيكار و تيز جهان از تو گيرند راه گريز } { نه كوتاه دستي و بيچارگي نه جر و تطاول به يكبارگي } 14- حقوق دوستان خويش را رعايت نمايي؛ از قبيل عيادت او هنگام مريضي، قبول دعوت هاي او، قبول هديه او، نصرت و كمك رساني به او، تلاش جهت حفظ آبرو، دين، اموال و متعلقين او. { راجع به علاقه نسبت به دوستان: } علاقه و وابستگي به دوستان تا وقتي كه موجب اخلال در برنامه زندگي و كاري انسان، مزاحمت با حقوق والدين، مشغوليت ذهن و ضعف اراده و عدم اعتماد به نفس و ضعف ايمان نگردد اشكالي ندارد، بلكه اگر در راستاي اصلاح و قوّت بخشيدن به اين امور باشد بسيار خوب و مفيد خواهد بود، البته بهترين سياست در اين مسائل همان طور كه خود شما به آن التفات داريد ميانه روي است و زياده روي و افراط در آن موجب به وجود آمدن مشكلات ذكر شده خواهد گشت، در نتيجه اگر بخواهيد در اين مسأله در حد اعتدال رفتار نماييد درباره آن مشكلات مذكور فكر كنيد و سعي كنيد خود را قانع كنيد كه افراط در اين زمينه به ضرر روح و سلامت روان شما است. علاوه اين كه افراط در اين گونه دوستي ها گاهي اثر عكس مي گذارد و روابط دوست با انسان به جاي گرمي به سردي مي گرايد. زيرا افراط شما موجب به وجود آمدن توقع زيادتان مي گردد و ممكن است او نتواند در حدّ توقّعتان شما را راضي نمايد.