مرکز پاسخگويي: مركز فرهنگي نهاد رهبري در دانشگاه ها
موضوع اصلي: قرآن
موضوع فرعي: روايت در باب فقر
آيا در روايات، مطالبي براي جلوگيري از فقر مالي، فقر معنوي و ضعف قواي جسماني ذكر شده است؟

پاسخ:
براي جلوگيري از فقر در روايات نكاتي مطرح شده است كه برخي از آنها را مطرح مي كنيم. { 1- امانت داري و پرهيز از خيانت: }پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد: { الامانة تجلب الغنا والخيانة تجلب الفقر }؛ { امانت داري ثروت را و خيانت فقر را جلب مي نمايد }»، { (ميزان الحكمه، ج 3، ص 2448) }. { 2- ميانه روي در مصرف: } امام صادق(ع) مي فرمايد: { ضمنت لمن اقتصد ان لايفتقر }؛ { براي كسي كه ميانه روي مي كند ضمانت مي كنم كه فقير نشود }»، { (ميزان الحكمه، ج 3، ص 2447) }. { 3- نيكي كردن و صدقه پنهاني دادن: } امام علي(ع) مي فرمايد: { البر و صدقة السر ينفيان الفقر }، { (ميزان الحكمه، ج 3، ص 2447) } و نيز مي فرمايد: { داووا الفقر بالصدقة والبذل }؛ { فقر را با صدقه و بخشش مداوا كنيد }»، { (ميزان الحكمه، ج 3، ص 2447) }. { 4- انجام صله رحم: } پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد: { صلة الرحم تزيد في العمر و تنفي الفقر }، { (ميزان الحكمه، ج 2، ص 2447) }. { 5- زياد گفتن «لا حول ولا قوة الا بالله العلي العظيم» }. امام علي(ع) مي فرمايد: { من الح عليه الفقر فليكثر من قول لا حول ولا قوة الا بالله العلي العظيم }، { (ميزان الحكمه، ج 2، ص 2447) }. { 6- درخواست از خدا: } امام صادق(ع) مي فرمايد: { من لم يسأل الله من فضله افتقر }؛ { هر كس از خدا فضلش را درخواست نكند فقير مي شود }»، { (ميزان الحكمه، ج 3، ص 2448) }. { 7- پرهيز از كسالت و واماندگي: } امام علي(ع) مي فرمايد: { ان الاشياء لمّا ازدوجت ازدوج الكسل والعجز فنتج منهما الفقر }؛ { هنگامي كه اشياء را در كنار هم قرار مي دادند، كسل بودن و واماندگي را در كنار هم قرار دادند و نتيجه آن فقر شد }»، { (ميزان الحكمه، ج 3، ص 2448) }. { 8- پرهيز از تقاضا كردن: } امام علي(ع) مي فرمايد: { من فتح علي نفسه باباً من المسألة فتح الله عليه باباً من الفقر }؛ { هر كس بر روي خود دري از تقاضا بگشايد خداوند دري از فقر بر او مي گشايد }». و ديگر اين كه: ترك زدودن تارهاي عنكبوت در خانه، ادرار در حمام، غذا خوردن در حال جنابت، انجام فعل حرام زنا، اظهار حرص، خواب بين نماز مغرب و عشا و نيز خواب قبل از طلوع خورشيد و عادت به دروغگويي و گوش دادن به موسيقي و طرد كردن فقير از موارد ديگري است كه در روايات، { (ميزان الحكمه، ج 3، ص 2448) } از عوامل فقر شمرده شده است. آنچه كه در اين روايات آمده است، برخي قابل تحليل مادي است و مي توان تأثير آن را در فقر تبيين كرد و برخي شايد از محاسبه ظاهري خارج باشد، اما به هر حال تأثير خود را مي گذارد. عواملي كه در روايات تأكيد شده بيشتر بر عوامل روحي و معنوي تأكيد كرده است مانند تقاضا كردن از ديگران و باب درخواست و نياز را بر خود باز كردن كه عامل تشديد عدم اعتماد به نفس و فقر بيشتر مي شود و نيز مانند كسل بودن و درماندگي كه انسان را از تلاش و كوشش براي رفع فقر و به دست آوردن ثروت باز مي دارد و يا تقاضا كردن از خدا كه قطعاً تأثير خاصي دارد و توكل و روحيه انسان را بالا مي برد و يا اين كه خيانت ورزي شايد در كوتاه مدت انسان را به ثروت برساند اما در درازمدت انسان را به فلاكت و فقر مي رساند زيرا مردم به چنين شخصي اعتماد نمي كنند و به تدريج از صحنه مبادلات اقتصادي خارج مي شود. اما بايد توجه داشت كه عامل اصلي در گرفتار نشدن به فقر دو چيز است كه به دو مورد اول در روايات مذكور اشاره شده است و روايات فراوان ديگري در اين زمينه موجود است. { 1- كار و تلاش براي تحصيل روزي. } { 2- مصرف صحيح و عاقلانه درآمد. } { 3- پس انداز و سرمايه گذاري. } اما در مورد فقر معنوي مطلب بسيار روشن است. عمده مباحثي كه در كتاب و سنت مطرح شده است براي از بين بردن فقر معنوي انسان و غنا بخشيدن به امور معنوي انسان است تا گرفتار فقر معنوي نگشته و به پوچي و بيهودگي گرفتار نگردد. توسل به ائمه اطهار(ع) خواندن قرآن با تأمل و تفكر، خواندن ادعيه و مناجات معصومين(ع)، عبادات مستحبي، تفكر در نعمت هاي الهي، تفكر در مرگ و آخرت، مجالست با عالمان و اولياي الهي از مواردي است كه فقر معنوي انسان را برطرف مي كند. براي برطرف نمودن ضعف قواي جسماني نيز در روايات مطالبي مطرح شده است كه مي توان به كتاب هاي طب النبي، طب الصادق و طب الرضا مراجعه كرد.