پرسمان

امام صادق(ع) در عصر و زماني واقع شد كه علاوه بر حوادث سياسي، يك سلسله حوادث اجتماعي و پيچيدگيها و ابهامهاي فكري و روحي پيدا شده بود، لازمتر اين بود كه امام صادق جهاد خود را در اين جبهه آغاز كند. مقتضيات زمان امام صادق(ع) كه در نيمة اول قرن دوم ميزيست با زمان سيدالشهداء(ع) كه در حدود نيمة قرن اول بود خيلي فرق داشت.
در حدود نيمة قرن اول در داخل كشور اسلامي براي مرداني كه ميخواستند به اسلام خدمت كنند يك جبهه بيشتر وجود نداشت و آن جبهة مبارزه با دستگاه فاسد خلافت بود، ساير جبهه ها هنوز به وجود نيامده بود و يا اگر به وجود آمده بود اهميتي پيدا نكرده بود، حوادث عالم اسلام همه مربوط به دستگاه خلافت بود و مردم از لحاظ روحي و فكري هنوز به بساطت و سادگي صدر اول زندگي ميكردند. اما بعدها و در زمانهاي بعد تدريجاً به علل مختلف جبهه هاي ديگر به وجود آمد، جبهه هاي علمي و فكري. يك نهضت علمي و فكري و فرهنگي عظيم در ميان مسلمين آغاز شد. نحله ها و مذهب ها در اصول دين و فروع دين پيدا شدند. به قول يكي از مورخين، مسلمانان در اين وقت از ميدان جنگ و لشكر كشي متوجه فتح دروازههاي علم و فرهنگ شدند. علوم اسلامي در حال تدوين بود. در اين زمان يعني در زمان امام صادق(ع) از يك طرف زد و خورد امويها و عباسيها فترتي به وجود آورد و مانع بيان حقايق را تا حدي از بين برد، و از طرف ديگر در ميان مسلمانان يك شور و هيجان براي فهميدن و تحقيق پيدا شد؛ لازم بود شخصي مثل امام صادق(ع) اين جبهه را رهبري كند و بساط تعليم و ارشاد خود را بگستراند و به حل معضلات علمي در معارف و احكام و اخلاق بپردازد. در زمانهاي قبل چنين زمينه ها، استعدادها و قابليت و شور و هيجاني در مردم نبود.