فرمود اي مفضل اندكي فكر كن در مقدار شب و روز ببين چه مصلحت و حكمتي در آن به كار رفته است - خداوند عالم براي شب و روز اندازه هاي مختلف قرار داد تا ثابت و خسته كننده نباشد - برخي از معموره ها و امصار و بلاد شب و روز آن مساوي و برخي رو به ضعف و نقصان است گاهي از پانزده ساعت تجاوز مي كند و گاهي مقدار روز تا صد ساعت و گاهي بدويست ساعت مي رسد و گاهي شب و روز با هم در سال مساوي مي باشد.

و حيوانات در اين مدت مشغول چرا مي باشند و آدميان مشغول كار مي گردند و آن مناطقي كه روز و شبش مساوي است كه شش ماه روز و شش ماه شب است از شدت آفتاب يا از شدت سرما نبات و حيوان در آنجا كم است - بلكه انسان و حيوان و نبات نيست.

(نگارنده گويد در علوم جغرافيائي امروز اين حقايق مسلم مكشوف گرديده و مناطق منجمده شمالي و جنوبي با مناطق حاره به خوبي كشف شده - و مفصل بيان شده است.)