فرمود اي مفضل درباره ماهي تفكر نما و دقت كن كه خداوند عالم اين ماهي را به چه نحو در آب مسكن داده است اين حيوان پا ندارد زيرا به راه رفتن محتاج نيست مسكنش در آب است و هميشه در غواصي است فرمود خداوند به او ششس نداده زيرا نفس نمي تواند بكشد و به جاي پا دو بال به او داده كه بر دو طرف خود بر آب بزند و حركت كند - چشم او را فلسهاي محكم پوشانيده كه در ميان يكديگر داخل شده مانند حلقه هاي زره براي آنكه از آفتهاي داخل آب حفظ كند و چون بينائي آن ضعيف است آب مانع ديدن اوست اما شامه اي قوي دارد كه بوي طعمه خود را از بسياري مسافت در آب مي شنود و احساس مي كند و طعمه خود را به دست مي آورد.

فرمود از دهان ماهي به گوشهاي او منفذهائي است كه دهان را از آب پر مي كند و از گوشها بيرون مي دهد و بدين وسيله حس و حركت و استراحت مي نمايد همان راحتي و انبساط و فرحي كه ساير حيوانات به نفس كشيدن دارند.

فرمود در نسل ماهي نظر كن در جوف هر ماهي تخم هاي بسياري است كه شماره و احصاء نمي شود كرد و علتش اين است اكثر غذاي آن ها نيز ماهيهاي خردتر - و خود ماهي غذاي حيوانات چرنده و پرنده است اكثر درندگان صحرائي كنار درياها مي روند و از صيد ماهي كه خداوند نصيب آنها كرده تغذيه مي نمايند بدين جهت خداوند تعالي آنقدر تخم در اين حيوان قرار داده است كه به قدر كافي براي همه طبقات انسان و حيوان موجود باشد.

فرمود اي مفضل اگر بخواهي وسعت حكمت خالق عالميان را بداني و بي علمي و بي دانشي بشر را بفهمي به دريا نگاه كن كه چقدر خداي عالم در آب حيوانات گوناگون آفريده كه عدد آنها را جز خداي عالم كسي نمي داند و منافع آنها را غير از حق تعالي كسي درنمي يابد مگر اندكي از علماي مؤمن و متقي. بشر در صورت تقوي و كسب علم به مرور دهور بر قسمتي از علل و اسباب و خواص منافع آن شايد پي بتواند برد.

فرمود صدف مخزن در و لؤلؤ است كه در درياها پرورش مي يابد - و بشر با غواصي و تجارب بسيار مي تواند از آن استفاده كند.

پاقرمز نام حيواني است كه سگي كنار دريا آن را شكار كرد و خورد دهنش سرخ شد
مردم از اين رنگ خوششان آمد آن را پسنديدند و به اين رنگ پي بردند آن را شناختند براي رنگ كردن مورد استفاده قرار دادند - و نظاير آن در مرور زمان عمر بشر بسيار است كه گاهگاهي بر آن واقف مي گردند.

مفضل گفت چون سخن بدين جا رسيد وقت نماز ظهر شد امام ششم عليه السلام براي نماز برخاست فرمود بقيه سخن براي فردا صبح بماند و اكنون درباره آنچه گفتم فكر كن و به خاطر بسپار و براي يكديگر بگوئيد و خدا را از اين همه آثار گوناگون و خواص و فوايد آن بشناسيد و سپاس و ستايش كنيد.

قابل توجه علماء و خوانندگان

كليه روات و فقها و علماء و دانشمنداني كه حديث توحيد مفضل را نقل كرده اند از اهميت موضوع و نكاتي كه حضرت امام صادق عليه السلام شخصا خود به طور سؤال علل تصوير مخلوق يا اعضاء انسان و حيوان يا هيئت عالم را از مفضل مي پرسد و بعد خود جواب مي دهد تا فكر آنها را به يك سلسله حقايق علمي آشنا سازد جلب توجه نموده مي نويسند خواندن اين كتاب براي تمام افراد مسلمان لازم است كه به تمام اوضاع و احوال آفرينش واقف شوند و از راه معرفت به اين علوم «طبيعي - رياضي - فلكي - فلسفي و غيره» مباني توحيد خود را تكميل نمايند و آن روز كه علوم كلاسيك نشده بود طريق تدريس علوم مختلف اين طور بوده آن هم به منظور تقويت عقيده و ايمان به توحيد خداي عالم و لذا ما هم توصيه علما را به خوانندگان در قرائت و توصيه اين كتاب تأكيد مي كنم.