غضب


امام صادق عليه السلام اين صفت را تعريف و توصيف مي فرمايد و علاجي براي آن دستور مي دهد.

غضب حالتي است كه در نفس پديدار مي گردد تا صاحب خود را به رشد و كمال مطلوب برساند اين صفت پيوسته مي خواهد حكوكت كند سلطه نمايد بر هر كس تفوق و تقدم يابد. و اين خودخواهي سبب بروز آفاتي در اصطكاك منافع و حدود حقوق ديگران مي گردد و در نتيجه منجر به مناقشه و منازعه و احيانا قتل مي شود - در اين سير انتقامي كه غضب مي كشد خون به هيجان مي آيد و گاهي مي شود كه بر قلب مي ريزد و سكته مي كند يا چشم و گوش را كور و كر نموده آدمي را مرتكب جنحه و جنايتي مي كند و لذا گفته اند هيچ موجودي در بدن بدتر از غضب و دشمن تر بر انسان از اين سجيه نيست.



و لم ار في الاعداء حين اختبرتهم

عدوا لعقل المرء اعدي من الغضب



غضب سبب بروز امراض روحاني مي گردد و علل بروز اين صفت بيشتر از راه زهد - عجب - مزاح - شوخي و مفاخر متعصب جاهلانه مي باشد مكر - غدر - حيله - شدت حرص و غيره سبب ظهور غضب است و دواي آن يك مقدار آب است كه بر روي آدم غضبناك بپاشند يا حركتي است كه سبب تغيير خون گردد تا حالي به حالي شود از قدرت و ضديت غضب بكاهد.

اطباء گفته اند غضب عواقب وخيم دارد و موجب امراض كثيري مي شود - مانند سل ريوي - سوء هضم - التهاب اعصاب - خون ريزي از مغز يا غير مغز و صفات هاري مانند هاري سگ و غيره كه منجر به مرگ مي گردد و نه تنها به ديگران زيان مي رساند بلكه به خود چندان برابر اذيت مي كند چنانچه امروز هم علم ثابت كرده كه چه مقدار كالري و نيرو از انسان در غضب تلف مي شود.

اين مرض خطير و مهلك و اين انحراف روحاني بدترين امراض است كه امام عليه السلام در درجه اول معالجه قرار داده و از قول جدش چنين مي فرمايد:

قال عليه السلام اذا وجد احدكم من ذلك (اي الغضب) شيئا فان كان قائما فليجلس او جالسا فلينم فان لم يزل بذلك فليتوضأ بالماء البارد او يغتسل فان النار لا يطفئها الا النار [1] .

فرمود اگر ديديد يك نفري به اين مرض غضب مبتلا شد اگر ايستاده است او را بنشانيد و اگر نشسته است او را بر پا داريد حركت دهيد و اگر باز رفع نشد فوري او را به آب سرد تكليف به وضو كنيد كه آتش را جز آب خاموش نمي كند.

قال عليه السلام الغضب مفتاح كل شر - غضب كليد شرور است.

قال عليه السلام من لم يملك غضبه لم يملك عقله

كسي كه نمي تواند تملك در غضب نمايد و آن را قبضه و در اختيار درآورد نخواهد توانست تملك عقل كند و به رهبري او درآيد.


قال عليه السلام الغضب ممحقة لقلب الحكيم [2] فرمود غضب قلب حكيم را مي پوشاند و تاريك و محو مي كند.

قال عليه السلام اذا لم تكن حليما فتحلم كفي بالحلم ناصرا

فرموده اگر بردبار نيستيد خود را به بردباري بزنيد كه شكيبائي ياور انسان است

قال عليه السلام من ظهر غضبه ظهر كيده و من قوي هواه ضعف حزمه

فرمود كسي كه غضب كند كيد و مكرش پديدار مي گردد و كسي كه پيرو تمايلات باشد ضعف اراده اش آشكار مي گردد.

با اين تعليمات از شرور و مفاسد غضب و لطف و محاسن حلم كه نقطه متقابل آن است وصف مي فرمايد و آدمي را به وضو گرفتن تحريض و ترغيب مي فرمايد.

و در اخبار ديگري دارد كه دستور مؤكد صادر مي فرمايد هميشه با وضو باشيد وضوء با آب پاك و سرد بگيريد و از خانه بيرون برويد تا اين درد خطرناك بر شما مستولي بگردد و مقدمه نماز و قرآن و كارهاي خير گردد كه دواي اين مرض مسري و مزمن است.


پاورقي

[1] بحارالانوار ج 17 و كسف الاخطار به نقل طب الامام الصادق (ع) ص 85.

[2] كافي ثقةالاسلام كليني في باب الغضب.