گفتيم كه از شرايط امام علم به منطق همه حيوانات بلكه مواليد و عناصر است كه خواص و طبايع همه موجودات را بداند - و درباره حيوان شناسي كه يكي از اركان علوم طبيعي است كه در كتاب جهان اسلام و اسلام در جهان شمه اي نقل كرديم و اينك براي تشحيذ خاطر خوانندگان يك روايتي نقل مي كنيم:

در كتاب مجالس العشاق تصنيف سلطان حسين ميرزا بايقرا نقل شده كه روزي امام صادق عليه السلام جابر بن يزيد جعفي گذشت ديد سر در جيب تفكر فرو برده است فرمود اي جابر چه فكر مي كني گفت فكر مي كنم در اين كه كدام يك از حيوانات بچه مي آورد و كداميك تخم مي گذارد؟ امام صادق عليه السلام فرمود براي آنكه يك ملاك كلي دست داشته باشي بدان كه هر حيواني كه گوش او بلند و مرتفع است بچه مي زايد و هر حيواني كه گوش او مسطح است تخم مي گذارد!!

علماي جانورشناسي به اين اصل كلي اعتراف نموده گفته اند در هيچ موضع تخلف از اين اصل نمي شود چنانچه خفاش از پرنده هائي است كه بچه مي آورد و مار و مور و ماهي و غيره تخم مي گذارند.

درباره عقرب گفته اند كه بچه او در شكم او متكون مي شود و شكم مادر را مي خورد تا پوست او زائل شود و مادر بميرد آنگاه آنها نشو و نماي طبيعي كنند - و گاهي تخم عقرب روي پشت آنها ظاهر مي گردد و به حركت درمي آيد.

در اخبار بسياري هست كه از خواص و حركات و سبك توالد و تناسل حيوانات و شير دادن و طرز تغذيه و نشو و نماي فرزندان و نسل و اعقاب آن ها اخباري بيان فرموده است كه هنوز براي ما توفيق استقصاي آن حاصل نشده اما در خلال كتب طب و حديث بيان شده است و در طريقه استشفا و مداوا و معالجه از حيوانات در كتاب فصول المهمه نيز بسياري از حيوانات را امام عليه السلام نامبرده كه امروز ما نديده و نمي شناسيم و همه اين مباني حيوان شناسي براي شناختن انسان و تكامل درجه انسانيت است كه هدف اصلي و غايت نهائي مي باشد و با احراز مقام انسانيت بايد به كمال مطلوب رسيد و آنجا است كه مي فرمايد من عرف نفسه فقد عرف ربه يعني حيوان شناسي مقدمه خويشتن شناسي است و آن مقدمه نفس شناسي است و هر كس نفس خود را به هر اندازه بشناسد خداي خود را شناخته است تا به كمال خود برسد.