تعليمات امام جعفرصادق درباره غذا خوردن


هميشه در امورات بايد ريشه كار را پيدا كرد و اصلاحات بايد از اصل ريشه صورت گيرد اين معني را كه پيشواي اسلام چهارده قرن پيش در تمام شئون زندگي تعليم فرمود امروز براي اطباء محرز گرديده كه در بروز امراض مي كردند ريشه را به دست آورند تا از آنجا اصلاح شود.

حضرت امام صادق اصلي اساسي بروز امراض جسماني و روحاني را چون در غذاها مي داند در اين باره اصراري دارد كه مسلمين از نظر حلال و حرام ماكولات و مشروبات توجه بيشتري داشته باشند تا كمتر مبتلا به امراض و اسقام گوناگون گردند و با بيان آياتي كه درباره غذا خوردن نازل شده و تصريح نموده كه خوردن غذا بايد متضمن حلال بودن آن باشد اعم از اين كه حرمت آن از غصب يا مال غير باشد يا از علل مخفي حرام گوشتي باشد بايد مسلمان براي حفظ سلامتي خويش در جسم و جان از غذاي حرام و هر مطعوم و مشروب و مأكول حرامي خودداري نمايد و لذا امام ششم (ع) پس از تلاوت اين آيات كه تعليم فرموده

يا ايها الذين آمنوا كلوا من طيبات ما رزقناكم و اشكروا لله ان كنتم اياه تعبدون

سوره بقره آيه 127

اي كساني كه ايمان آورديد از غذاهاي پاك كه براي شما معين شده بخوريد و شكر خدا را بنمائيد و عبادت و بندگي حق را بجا آوريد

يا ايها الناس كلوا مما في الارض حلالا طيبا و لا تتبعوا خطوات الشيطان انه لكم عدو مبين

سوره بقره 168

اي بشر اين جا خطاب به همه مردم جهان است بخوريد از آنچه در زمين مي رويد ولي از پاك و خوب آن كه به وسيله شرع حلال شده و پاك معرفي گرديده چه شما نمي دانيد مضار روئيدني هاي ناپاك يا حيوانات مضره را براي شهوات پيروي از شيطان نكنيد و از هر چه او شما را امر كرده تناول نكنيد تا مصون از آفات باشيد و بدانيد كه شيطان دشمن بزرگ شما مي باشد.

و ان لكم في الانعام لعبرة نسقيكم مما في بطونه من بين فرث و دم لبنا خالصا سائغا للشاربين

سوره نحل آيه 65

براي شما در اين حيوانات بهره و نصيبي قرار داده شد كه از گوشت آنها بخوريد و از شير آنها بياشاميد و از پوست آنها لباس تهيه كنيد و گواراي شما باد

در اين آيه منافع حيوانات را كه براي انسان آفريده شده بيان فرموده است آنگاه امام صادق درباره غذا خوردن خود و غذا دادن به ديگران دستورات سعادت انگيزي مي فرمايد

قال عليه السلام ينبغي للمؤمن ان لا يخرج من بيته حتي يطعم فانه اعزله

شايسته است هر مرد مؤمن از خانه خود بيرون مي آيد سير بيرون آيد تا چشمش پي غذاي ديگران نباشد و عزت و شرافتش مصون بماند

سماعة بن مهران مي گويد سئلت عن اباعبدالله عن الصلوة تحضر و قد وضع الطعام فقال (ع) ان كان في اول وقت يبدء بالطعام و ان كان قد مضي من الوقت شي ء يخاف تأخيره فليبدء بالصلوة

پرسيدند اگر سفره گسترده بود و موقع نماز هم بود بايد كدام را مقدم داشت فرمود اگر اول وقت است غذا خوردن را مقدم داريد و بعد نماز بخوانيد و اگر آخر وقت است و اگر بيم آن مي رود كه نماز قضا شود نماز را بخوانيد و بعد غذا بخوريد چه سفره گسترده و در انتظار گذاشتن ديگران با بودن وقت نماز سزاوار نيست و با شكم گرسنه و سفره گسترده حضور قلب مهيا نمي شود كه نماز درست ادا گردد.

سپس امام (ع) فرمود پيغمبر نهي فرمود از اين كه مرد مسلمان در بازار غذا بخورد و در حال راه رفتن غذا بخورد.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم الاكل في السوق رنائة عن ابي عبدالله (ع) قال لا تاكل و انت تمشي الا ان تضطر الي ذلك

در حال راه رفتن غذا نخوريد و در معابر عام مگر از روي اضطرار.

قال عليه السلام اذا اكلتم فاخلعوا نعالكم فانه اروح لاقدامكم

فرمود در وقت غذا خوردن كفش هاي خود را بيرون كنيد كه پاي شما راحت تر خواهد بود با آزادي و آسايش و فراغت بال غذا بخوريد كه خوب جويده و هضم شود و با ادب سفره بنشينيد.

قال عليه السلام كلوا جميعا و لا تفرقوا فان البركة مع الجماعة و في وصية النبي (ص) لعلي قال يا عيل (ع) لعن الله ثلثه آكل زاده وحده و راكب الفلاة وحده و النائم في بيت وحده فرمود پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم فرموده است دسته جمعي غذا بخوريد پراكنده نشويد تك تك جدا جدا از هم نباشيد تفرقه پيدا نكنيد مانند افراد قهر و بدانديش نشويد با مهر و محبت و الفت و يگانگي سر سفره با هم بنشينيد و با هم برخيزيد و به كار هم رسيدگي كنيد پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم در وصاياي خود با اميرالمؤمنين فرمود يا علي خداوند سه نفر را نفرين نمايد آن كس كه تنها غذا بخورد و آن كس كه تنها در بيابانهاي بي آب و علف سفر كند و آن كس كه در خانه تنها بدون زن و فرزند بخوابد.

قال عليه السلام اغسلوا ايديكم قل الطعام و بعده فانه ينفي الفقر و يزيد في العمر و قال اغسلوا ايديكم في اناء واحد تحسن اخلاقكم

فرمود قبل از غذا خوردن و بعد از غذا خوردن دست ها و دهان خود را بشوئيد كه فقر را برطرف مي كند و عمر را زياد مي نمايد و در يك ظرف دست شوئي آب بريزيد بشوئيد تا اخلاق شما نيكو شود يعني تكبر بر هم نكنيد تفرعن و برتري به هم نجوئيد همه در يك سطح قرار داريد.

قال عليه السلام لا يذوق الجنب شيئا حتي يسغل يديه و تيمضمض فانه يخاف منه الوضح يعني مرد جنب بهتر است چيزي نخورد تا آن كه دستهاي خود را بشويد و آب در دهان مضمضه كند كه بيم پيس شدن در آن مي رود.

فرمود پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم خدا فرموده است

قال صلي الله عليه و آله و سلم مامن رجل يجمع عياله و يضع مائدته فيسمون في اول طعافهم و يحمدون في اخره فتر فع المائده حتي يغفر لهم و قال رسول الله (ص) الطعام اذا جمع ثلث خصال فقدتم اذا كان من حلال و كثرت الايدي عليه و يسمي في اوله و حمدلله في اخره

فرمود خداوند متعال چنين سنت نموده كه سفره ها گسترده شود و همه غذا بخورند هر مردي كه زن و فرزندش را بر سر سفره بنشاند و در اول غذا خوردن بسم الله الرحمن الرحيم بگويد و در آخر شكر خدا كند آن سفره جمع نشود مگر آن كه خداوند تعالي همه آنها را بيامرزد و نعم خود را بر آنها حلال گرداند و باز فرمود غذائي كه سه خصلت در آن جمع شود تمام و كمال است اول آن كه حلال باشد دوم آن كه دستهاي زياد سر سفره برود سوم آن كه در آغاز آن نام خدا و در انجام آن شكر خدا به جا آورده شود امام ششم فرمود پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم خدا فرموده است.


قال صلي الله عليه و آله و سلم اذا وضعت المائده بين يديه قال بسم الله اللهم اجعلها نعمة مشكورة تصل بها نعمة الجنه و قال (ع) ما تخمت قط لاني ما رفعت نعمة الي فمي الاسميت

رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم هر وقت سفره در نزدش مي گستردند به نام خدا شروع مي كرد و مي گفت بارالها قرار ده اين خوراك را نعمت سپاس شده كه به سبب آن به بهشت برسد و جدم علي (ع) مي فرمود من هيچ وقت تخمه نشدم و غذاي خود را ترش نكردم زيرا كه لقمه ي زياد نمي خوردم و در هر لقمه نام خدا را مي بردم.

امام صادق (ع) فرمود غذاي خود را با نمك شروع كنيد و با نمك و يا حلوا ختم كنيد زيرا با نمك اشتها غالب مي شود و با حلوا هضم آسان مي گردد و از هفتاد نوع بلامصون مي ماند و نظامي پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم را به ملح اول و حلواي آخر تشبيه كرده و خوب تشبيهي است



حلواي پسين و ملح اول

سر خيل پيمبران مرسل



زيرا به وجود مقدس او غذاهاي روحاني هضم و تحليل مي گردد.

پيغمبر نمك را بسيار تعريف فرمود و شخصا عقرب گزيده را به نمك معالجه فرمود و امام صادق عليه السلام فرمود از تمام آنچه خداوند روزي و نصيب شما كرده استفاده كنيد به آنها استخفاف نورزيد تا نعم الهي بر شما افزون گردد.

قال عليه السلام ان بني اسرائيل كانوا يسفتحون بالخل و يخيمون به نحن نستفتح بالملح و نختم بالخل

امام صادق عليه السلام فرمود بني اسرائيل پيش از غذا و پس از آن سركه مي خوردند و ما پيروان خاتم النبيين صلي الله عليه و آله و سلم نمك ميل مي كنيم تا غذا بهتر هضم شود.

قال عليه السلام لا تاكل باليسري و انت تستطيع به دست چپ خوراك نخوريد در حالي كه مي توانيد با دست راست بخوريد دست چپ مخصوص مواضع دفع است و دست راست مخصوص مواضع جلب است.

امام ششم عليه السلام قريب پانصد حديث درباره غذا خوردن و طريقه آن و دقت در حلال بودن و آداب آن و ادب در اكل و شرب و طريقه بركت دادن به آن و امساك از بدعتها در غذاها تعليم فرمود غذا را پس از كمي سرد شدن و قبل از آنكه بسيار سرد شود بخوريد كه لذت غذاي مطبوع در گرم بودن آن است.

قال عليه السلام اطيلوا الجلوس علي الموائد فانها ساعة لا تحسب من اعماركم سر سفره بسيار بنشينيد و طول دهيد نشستن را كه اين مدت از عمر محسوب نمي شود يعني بازخواستي در صرف عمر بر سفره نيست.

امام صادق مي فرمايد پيغمبر رسمش اين بود ته ظرف خود را پاك مي كرد و فرمود هر كس ته ظرف خود را پاك كند مثل كسي است كه خوراك آن كاسه را تصدق داده باشد بايد هر كس هر قدر ميل مي كند در ظرف غذا بريزد كه چيزي باقي نماند.

امام ششم فرمود من بدم مي آيد از كسي كه دست خود را نشسته با حوله پاك كند در حالي كه آلوده به خوراك است بايد اول شست و سپس با حوله اختصاصي پاك كرد.

وهب بن عبد ربه مي گويد امام صادق پس از غذا و قبل از خوردن مسواك مي كرد و با خلال دهان را خوشبو مي گردانيد و مي فرمود بسيار خلال كنيد تا لثه ها محكم شود و دندانها بهتر كار كند

قال عليه السلام كل داء من التخمة ما خلا الحمي فانها ثرد و رودا

فرمود هر دردي از معده و پرخوري و تخمه گي شروع مي شود مگر تب كوشش كنيد غذاي زياد نخوريد و معده را سبك نگاهداريد

قال عليه السلام عن آبائه في وصية النبي لعلي (ع) قال يا علي اربعة يذهبن ضياعا الاكل علي الشبع و السراج في القمر و الزرع في السنجه و الصنيعة عند غير اهلها و قال (ص) الاكل علي الشبع يورث البرص

امام صادق از پدرانش تا پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم خدا برسد نقل فرمود كه رسول خدا در وصايايش به علي فرمود يا علي عليه السلام چهار چيز است كه سر و سامان زندگي را به باد مي دهد يكي در حالت سيري غذا خوردن - در برابر ماه چراغ افروختن - در شوره زار كشت كردن - به كسي كه اهليت ندارد احسان كردن و باز فرمود غذا خوردن در حال سيري موجب پيسي و برص مي شود.

قال عليه السلام ان الله يبغض كثير الاكل خداوند دشمن مي دارد پرخوري را فرمود هرگاه غذا مي خوريد و سائل آمد او را سهمي بدهيد تا گوارا باشد و او خودش چنين بود سبزي بسيار ميل مي كرد و مي گفت جدم بر طبق غذائي بدون سبزي نمي نشست و در خوردن سير و پياز و تره تشويق مي فرمود به شرط آنكه با گوشت پخته شود و در آن حال به مسجد نرود.

قال عليه السلام اذا اكلتم العنب فكلوه حبة حبة فانه اهنا و امرا

فرمود انگور را دانه دانه بخوريد كه خوشمزه تر و گواراتر است هر روز صبح 21 عدد مويز سرخ بخوريد بيماري نمي شويد جز بيماري مرگ.

قال (ع) من مسئي اشارك فيه ابغض الي الرمان و مامن رمان الا و فيها حبة من الجنه و اذا اكلها الكافر بعث الله عزوجل اليه ملكا فانتزعها

فرمود هيچ چيز بدتر از آن نيست كه براي من كسي شريك خوردن انار شود زيرا در هر انار دانه از دانه هاي انار بهشت هست و هرگاه يك دانه انار تمام بخوريد آن دانه انار بهشتي را خورده ايد و اگر كافر از آن يك انار تمام بخورد آن دانه در مزاج او اثر نمي كند.

امام صادق از خوردن ميوه ها و نگاهداشتن حيوانات اهلي مانند مرغ و خروس و گوسفند و گاو و غيره ترغيب مي فرمايد كه همه اينها مواد غذائي مي باشد.