شاگردان مكتب جعفري و اصحاب امام صادق عليه السلام در طول 35 سال از اطراف و اكناف عالم به مدينه يا بغداد مي آمدند و از محضر امام عليه السلام استفاده مي كردند چنانچه در جلد اول اشاره شد در مدت امامت حضرت صادق عليه السلام چهار سال در عراق در حيره و كوفه و بغداد بودند كه از اطراف عالم اسلامي رجال طالب علم و فضيلت به محضر او مي شتافتند و از مدرسه جعفري بهره مند مي شدند و لذا در نام اصحاب و شاگردان و روات حديث - غربي كه از اندلس آمده بودند - آفريقائي - ايراني كه خراساني - كرماني - شيرازي - اصفهاني زياد در آنها ديده مي شود و همچنين افغاني - ترك - مازندراني و غيره بودند كه اين ها مي آمدند يك دوره از محضر درس فقه كه هدف اصلي بود فرامي گرفتند و برمي گشتند به اوطان خودشان و در اثر پراكنده گي علماي رجال نتوانستند اسامي آنها را ضبط كنند زيرا بنا نبود با سازمان اداري شروع شود كه هر كس وارد مي شود نام و نشاني و خانوادگي او ضبط و ثبت گردد تا معلوم شود كه چند محصل در اين مدرسه مانند دبيرستان ها و دانشكده هاي امروز بوده است و يكي از مشكلات جمع احاديث همين نداشتن سازمان بوده و لذا بايد از اين عده كه توانسته اسامي چهار هزار و پانصد نفر را ضبط كند بسيار تقدير نموده و براي او طلب مغفرت و اجر جزيل درخواست كرد.

براي مثال از عصر معاصر مثلا حوزه درس نجف مرحوم آخوند ملا محمد كاظم خراساني كه در اوايل اين قرن بزرگترين حوزه علمي جهان اسلام بوده در مدت سي سال مردم دانشمند جهان براي درك درس آخوند محقق خراساني به نجف مي شتافتند و يكي دو نفر از كساني كه ملازمت و مصاحبت داشت آنها را احصاء نموده بالغ بر دو هزار مجتهد مسلم كه هر يك در حوزه خود زمام روحانيت و ابديت داشته و افتخار به درك درس آخوند و دانشگاه تشيع در نجف مي نمودند وجود داشته اند - يا حوزه درس مرحوم آقا سيد ابوالحسن اصفهاني در طول 27 سال رياست عالم تشيع هزاران نفر از محضر ايشان استفاده كرده و در اطراف عالم پراكنده شده اند همين دايره را بزرگ كنيد با اين تفاوت كه همه آوازه ها از شه بوده مدرسه ي امام جعفر صادق در اين مدت تحقيقا بيش از دوازده هزار دانشمند متخصص در فنون علوم اسلامي به اكناف عالم پراكنده شده اند كه احصائيه آنها مشكل بلكه محال است و چون كتب تأليفي و تصنيفي آنها نيز در دسترس نبوده و تحولات تاريخي جهان و جنگها و تطورات آثار را از بين برده است استقصا محال به نظر آمده به علاوه كه از آن عصر تا قرن پيش ارتباط طرق و وسايل حمل و نقل و اخبار و استخبار مشكل بوده ميسر نگرديده از همه آثار آنها استفاده كرده و به همه كتب دسترسي يافت روي اين اصل مباني و اصول علمي و مسانيد حديث مشكل به دست آمد.

مرداني كه در قرن سوم و چهارم همت گماشت بتهيه فهرست كتب رجال مانند شيخ طوسي - شيخ نجاشي - كه الحق فهرست آنها بس قابل تقدير و ارزش است و پس از آنها جمع ديگري به تكميل و استدراك پرداخته كتب رجالي نوشته شد مانند ابن شهرآشوب و علامه حلي و غيره كه هزاران كتاب رجال و حديث نگاشته شده است - و در كتاب الذريعه الي تصانيف الشيعه اسامي كتب و در كتاب اسناد المصفي الي آل المصطفي كه هر دو از اثر فكر بكر علامه محترم آقاي حاجي شيخ آغا بزرگ تهراني است نام رجال حديث نقل شده است. [1] .