عوامل پيدايش و نشر مذاهب اربعه


در سابق گفته شد كه سياست حفظ حكومت خلفاي عباسي از ترس تلاشي به انواع وسايل متشبث شده و يكي از آن طرق مفتي تراش و انتخاب پيشواي روحاني بود با آنكه پس از شهادت حضرت ابي عبدالله حسين بن علي سيدالشهداء روحي فداه ثابت شده بود كه سيادت و روحانيت و علميت و بسياري از صفات فاضله مخصوص اين خاندان است و جاي ترديد براي كسي باقي نگذاشته بود باز هم گمان مي كردند اگر يك مفتي علم كنند حوائج مردم برآورده مي شود غافل از اين بودند كه خود آن مفتي ناچار تسليم علم امام مي شد چنانچه ابوحنيفه گفت اگر من دو سال محضر امام صادق را درك نكرده بودم همه عمرم به هدر رفته بود - معذلك به منطوق الملك عقيم سياست ايجاب كرد براي اختفاء و پنهان داشتن علويين و مقام آسماني امامت چند نفر شاخص را از شاگردان او برانگيزند و مقام روحانيت رسمي را به عهده ي آنها بسپارند چنانچه روحانيت در ميان ملل مسيحي به انتخاب خودشان است با اين تفاوت كه پاپ اعظم دربار و حكومت فائقه و سفارتخانه ها دارد و بدون نظر او كار بين المللي انجام نمي دهند.

اما خلفاي عباسي از شاگردان امام صادق عليه السلام مردي را برانگيختند و مقام افناء و روحانيت علمي را به او سپردند و او را بزرگ نمودند و پس از او شاگرد ديگري تا چهار نفر به نام حنفي - شافعي - مالكي و حنبلي چهار مذهب رسمي براي اهل سنت بودند كه خوشبختانه امروز پس از دوازده قرن معلوم شد فقه جعفري مزيت و رجحان بر فقه ائمه اربعه دارد و براي آنكه آنها را هم نقض نكرده باشند در عراق و سوريه و لبنان و حتي مصر مختصر نافع و شرايع و شرح لمعه چاپ و دست مدرسين است و فقه اسلام علي مذاهب خمس چاپ شده تدريس مي شود و در بعضي از ابواب مانند طلاق و نكاح و غيره فقه جعفري پيش قدم شده و آن را مستدل تر شناخته اند.

پس عوامل پيدايش مذاهب اربعه روي علم و اطلاع و تقوي و فضيلت و كمال نبوده بلكه روي سياست عمومي عصر عمل شده است وگرنه در مدرسه جعفري كه بيست هزار شاگرد مجهز و مسلم داشت همه علوم معموله جهان تدريس شده و چيزي فروگذار نكرده و فقه جعفري در كمال اتقان و استحكام است اين ميدان تحقيق و تطابق و اين فقه جعفري.