امام صادق و درس صنعت


فرمود آنچه كه بندگان از نظر صنعت و تعليم و تعلم آن از اقسام صنايع موجوده مانند كتابت فن خط و نوشتن و فن حساب و تجارت و صناعت و صباغت كه زرگري باشد و زين و برگ اسب سواري و فن بنائي و معماري و جاكت كه بافندگي و قصاوت كه سفيد كردن لباس و دوختن لباس سفيد است و خياطي و نقاشي و اقسام آن و عكاسي و انواع آن و اقسام آلات و افزاري كه بندگان خدا درباره معيشت و زندگي بدان محتاج مي باشند يا از نظر خود فن صنعت يا از نظر آلت بودن و يا از جهت آنكه قوام و بقاء و استواري و كمال صنعت به آنها باشد همه حلال و محلل است يادگرفتن و ياد دادن و ساختن و خريد و فروش همه چيز آن حلال است خواه براي خود يا غير - اگر چه اين آلات را هم بتوان از آن سوءاستفاده كرد و وسيله فساد و عصيان قرار داد باز هم حلال است مانند منشي بودن براي حكام كفر و جور كه نفس عمل حلال است ولي وزر و بال براي آن است كه به ظلم و جور و كفر و شرك اعانت و كمك مي كند و بالنتيجه آدمي را از سعادات خود محروم مي سازد يا مانند كارد و شمشير و نيزه و كمان و سلاح هاي جنگي كه همه براي مصالح دين و دنياي بشري ساخته مي شود و بايد از آن جهت حفظ ناموس اجتماع و جهاد در راه خدا و دفاع در راه حقوق مشروعه استفاده كرد اما اگر كسي از كارد آشپزخانه يا چاقوي جيب كه براي قلم تراشي و غيره است به قصد سوء عليه ديگري استفاده كرد نفس عمل ساختن حرام نبوده و بلكه وزر و وبال و سوءقصد حرام بوده است.

در هر حال ساختن و اجرت گرفتن و ياد دادن و ياد گرفتن اين گونه تسليحات حلال است و بيمي از آن در نظر شرع نيست ولي حرام وقتي مي شود كه به ضرر و خسران خلق و فساد و تباهي و سوءقصد منتهي شود.

در اين آموزش و پرورش صنعتي وزر و وبالي بر استاد و شاگرد و هنرمند و صنعتگر نيست بلكه گناه وزر و وبال بر كسي است كه از اين سلاح عليه نفوس خلق عمل كند و فساد و تباهي به بار آورد.

اما صنايعي كه از نظر دين حرام است ياد گرفتن و ياد دادن آن صنايعي است كه به فساد و فتنه و كفر و شرك و تباهي منجر گردد مانند ساختن بت ها - بربطها و آلات موسيقي و شطرنج و مجمر آتش پرستان يا صليب بت پرستان يا بت هاي مشركين و آنچه شبيه به اين آلات باشد كه نفس زكيه آدمي را از صعود به اوج و رقاء كمال و فضيلت بازدارد همه حرام است يا مانند وسايل مشروبات الكلي حرام كه آنچه اختصاص به آنها داشته باشد حرام است و يا آنچه فساد و تباهي بار آورد حرام است و يا آنچه كه هيچ راهي براي صلاح و سداد و كمال و فضيلت در آن نباشد اينگونه صنايع كه يكطرفه براي افساد و تباهي باشد حرام است و شرع اسلام جايز نمي داند آموزش و پرورش اين نوع صنايع را مگر آنكه صنعتي باشد كه به يك طريق هم براي غيرمفاسد و محرمات استفاده شود مانعي ندارد.

بنابراين آنچه از صنايع عالم صرفا براي هوسراني و تباهي و فساد ساخته مي شود كه هيچ راه صلاحي ندارد در شرع اسلام حرام است و ياد گرفتن و ياد دادن و اجرت گرفتن و كمك در آن نيز حرام است و آنچه از صنايع كه قصد صانع خدمت به خلق از نظر رشد و رقاء تمدن و ترقي و تعالي باشد حلال است و آموزش و پرورش در اين مدارس صنعتي اشكال شرعي ندارد و اكتساب معيشت در آن حلال است.