تعداد دانشجويان مدرسه جعفري
چنانچه اجمالا اشاره شد از ميان چهار هزار شاگرد مدرسه جعفري در مدينه چهارصد نفر به اجازه استاد و رهبر خود شروع به تأليف كتاب درباره فني كه آموخته بودند نمودند كه از آنها به اصول
اربعمائه تعبير شده يعني چهارصد اصل در علوم و فنون تأليف كردند و همه نوشته اند كه عده شاگردان امام جعفرصادق (ع) بالغ بر چهار هزار نفر مي شدند - و اول كسي كه در اين رشته كتاب تدوين نموده حافظ ابوالعباس بن عقده مي باشد كه در كتاب خود اسامي شاگردان و روات حديث امام جعفرصادق (ع) را جمع آوري نموده و آنها بالغ بر چهار هزار نفر مي شدند.
متأسفانه اين كتاب در دسترس نيست و از جمله كتبي است كه مانند ساير ذخاير ما به غرب برده اند ولي تا قبل از نهضت علمي ملل غربي مورد استفاده بوده و از آن نقل كرده اند و اكنون ما بيش از 160 كتاب اصل از آن كتب اربعمائه را در شماره مي شناسيم و كساني كه اين خبر را نقل كرده اند مي نگاريم.
شيخ مفيد در ارشاد: ان اصحاب الحديث قد جمعوا الرواة عن الصادق علي اختلافهم في الآراء والمقالات فكانوا اربعة آلاف. [1] .
اصحاب حديث روات امام صادق عليه السلام را با اختلاف عقايد علمي و آراء مختلف جمع نموده اند بالغ بر چهار هزار نفر مي شده اند.
شيخ محمد بن علي الفتال: قد جمع اصحاب الحديث اسماء الروات عنه من الثقات علي اختلافهم في الآراء و المقالات فكانوا اربعة آلاف. [2] .
ارباب حديث اسماء روات ثقه را جمع آوري كرده اند چهار هزار نفر بوده اند.
سيد علي بن عبدالحميد النيلي: و مما اشتهر بين العامه والخاصه ان اصحاب الحديث جمعوا اسماء الروات عنه فكانوا اربعة آلاف [3] .
آنچه كه بين عامه و خاصه مشهور است اين است كه اصحاب حديث اسامي روات امام صادق را جمع آوري كرده اند چهار هزار نفر مي شدند.
شيخ طبرسي: ولم ينقل عن احد من سائر العلوم ما نقل عنه فان اصحاب الحديث قد جمعوا اسماء الروات عنه من الثقات فكانوا اربعة آلاف رجل.
و قال في القسم الثالث و روي عن الصادق من اهل العلم اربعة آلاف انسان. [4] .
تاكنون گفته نشد احدي اين اندازه علم و دانش نقل نمايد كه امام جعفرصادق آموخته است
اصحاب حديث اسامي روات مورد اطمينان او را شمرده اند و ضبط كرده اند بالغ بر چهار هزار دانشمند بوده.
و در روايت ديگر مي گويد از روات حضرت صادق عليه السلام از اهل علم چهار هزار انسان كه به علم و عقل به كمال مطلوب رسيده اند وجود داشته - كه معلوم مي شود اين چهار هزار نفر از علماي مشهور و معروف قابل اشاره پيشوائي بوده اند و غير از كساني هستند كه نيروي زمامداري علمي نداشته اند و لذا نگارنده به دلايلي كه بعد خواهد گفت معتقد است شاگردان امام جعفرصادق عليه السلام در طول 35 سال از دوازده هزار تجاوز كرده اند.
ابن شهرآشوب: نقل عن الصادق من العلوم مالا ينقل من احد و قد جمع اصحاب الحديث اسماء الرواة من الثقات علي اختلافهم في الآراء فكانوا اربعه آلاف. [5] .
ابن شهرآشوب مي نويسد: آن قدر كه از امام صادق عليه السلام علوم و فنون نقل شده و در مكتب جعفري علم و دانش آموخته شده از هيچ كس در هيچ مكتبي نظير نداشته و اصحاب حديث اسامي روات موثق و مورد اطمينان را با اختلاف آراء علمي آنها شمرده و ضبط كرده اند چهار هزار نفر مي شدند.
محقق كركي: فانه انتشر عنه من العلوم الجمه ما بهر به العقول و روي عنه جماعة من الرجال ما يقارب اربعة آلاف رجل [6] .
از افاضات امام جعفرصادق عليه السلام علوم بسياري است كه براي رشد عقلي بشر نعمتي گرانبها بوده و بسياري از رجال علم كه بر چهار هزار نفر بالغ مي شدند از آن نقل كرده اند.
شهيد اول: ان اباعبدالله جعفر بن محمدالصادق كتب من اجوبة مسائله اربعمائه مصنف لاربعمائه مصنف و دون من رجاله المعروفين اربعة آلاف رجل من اهل العراق والشام والحجاز [7] .
اباعبدالله جعفر بن محمدالصادق پاسخ چهارصد مسئله از چهارصد مصنف را نوشت و چهارصد نفر آن مسائل را مدون و منظم نمودند كه به اصول اربعمائه مشهور گرديد و اين چهارصد فقيه از رجال معروف چهار هزار مردم دانشمند عراق و شام و حجاز بودند كه از محضرش استفاده كرده بودند.
شيخ حسين پدر علامه بهبهاني: و دون العامه و الخاصه ممن تبرز بتعلمه من العلماء والفقهاء اربعة آلاف
عامه و خاصه نوشته اند مبرزين علماي به درس امام صادق عليه السلام كه شايستگي در علم و فقه داشته اند چهار هزار نفر بوده اند و هزارها فقيه و رجالي و محدث و مؤلف و مصنف ديگر كه در ترجمه حال امام ششم اين حقيقت را تأييد نموده اند.
پاورقي
[1] ارشاد مفيد.
[2] حديث ابن فتال.
[3] كتاب الانوار سيد علي به نقل الامام الصادق و المذاهب الاربعه ص 58.
[4] اعلام الوري و غيره.
[5] مناقب ابن شهرآشوب ص ج 2.
[6] معتبر محقق در بيان كلام صادق.
[7] شهيد در ذكري به نقل الامام الصادق و المذاهب اربعه ص 59.