توفيق فراهم ساختن مقدمات براي وصول به مقصود است و سلب توفيق از ميان بردن آن ها است.[6] در لغت توفيق به معناي سازوار و موافق گردانيدن اسباب است.[7] معمولاً لفظ توفيق در به هم رسيدن امور خير است، نه در امور شر. قرآن مجيد مي فرمايد: و ما توفيقي إلا بالله توفيق تنها از جانب خدا است .[8] از امام صادق(ع) دربارة اين آيه سؤال شد، حضرت فرمود: چون بنده اي را ببيني كه خدا را اطاعت مي كند و عملش طبق دستور خدا است، وي به توفيق دست يافته و چنين بنده اي موفق است، يا هنگامي كه وي به انجام گناهي تصميم مي گيرد، مي بيني خداوند بين او و گناه مانعي ايجاد مي كند كه به آن گناه دست نيابد، اين توفيق است.[9]
مردي به امام كاظم(ع) عرض كرد: مگر من قادر به انجام تكاليفم نمي باشم؟
فرمود: قدرت از نظر تو چيست؟ وي گفت: توان بر كار.
فرمود: آري، توان به تو داده شده است، اگر كمك نيز به تو شود. مرد گفت: مرادتان از كمك چيست؟
فرمود: توفيق. وي گفت: توفيق چه اثري دارد؟ فرمود: اگر موفق بودي، كار را انجام مي دهي. چه بسا يك كافر توانش از تو بيش تر است، ولي چون توفيق ندارد، به انجام كار نيك دست نيابد.[10]
امام باقر(ع) در مورد معناي لا حول و لا قوة إلاّ بالله مي فرمايد: معنايش آن است كه از معصيت خدا نمي توان دوري كرد مگر به ياري خدا و بر طاعت الهي توانايي نيست مگر به توفيق خدا.[11]
آن چه موجب جلب توفيق است، كسب رضايت الهي است. قرآن مجيد مي فرمايد: والذين جاهدافينا لنهدينهم سبلنا؛ كساني كه در راه ما تلاش مي كنند،آن را به راه هاي خويش هدايت مي كنيم.[12]
آن چه موجب سلب توفيق از آدمي مي شود، معصيت و نافرماني خداوند است. شخصي نزد اميرالمؤمنين(ع) آمد و گفت: چندي است كه از نماز شب محروم شده ام. حضرت فرمود: گناهانت، دست و پايت را بسته اند.1[13]

[6] تفسير نمونه،ج 19، ص 464.
[7] لغت نامة دهخدا، ج 5، ص 6261.
[8] هود (11) آية88.
[9] بحارالانوار، ج 5، ص 200.
[10] بحارالانوار، ج 5، ص 42.
[11] ميزان الحكمه، ج 4، ص 3605.
[12] عنكبوت (29) آية 69.
[13] بحارالانوار، ج 80، ص 127.