از زمان رسول خدا(ص) برخي اصحاب بر سنگ سجده مي كردند. جابربن عبداللَّه انصاري(3) و مسروق بن اجدع(4) اين كار را مي كردند؛ چه در وطن بودند و چه به هنگام مسافرت.
نيز مسلمانان قطعهاي از سنگهاي كوه مروه را مي گرفتند و بر آن سجده مي كردند. امام صادق(ع) مي فرمايند: سجده بر زمين، حكم واجب الهي است.(5)
چرا بر تربت كربلا سجده مي كنند؟
فلسفهاش شايد به اين امر بر گردد كه در فرهنگ اسلامي به ويژه در فرهنگ شيعه، شهيد و كشته شدن در راه خدا از اجر و ارزش بسياري بهرهمند است. شيعه براي اجر نهادن به فداكاريهاي سرور شهيدان، حسين بن علي(ع) از خاك كربلا مهر درست مي كند و بر آن سجده مي كند. علامه اميني مي نويسد: آيا بهتر آن نيست كه سجده گاه، از خاكي قرار داده شود كه در آن چشمههاي خوني جوشيده است كه رنگ خدايي داشته است؟ تربتي آميخته با خونِ كسي كه خداوند، او را پاك قرار داده و محبّت او را اجر رسالت محمّدي(ص) قرار داده است! خاكي كه با خون سرور جوانان بهشت و وديعه محبوب پيامبر و خدا عجين گشته است....(6)
بدين جهت است كه فقيهان ما فتوا دادهاند كه براي سجده بهتر از هر چيز تربيت سيد الشّهداء است.(7)
بعد از شهادت امام حسين(ع) سجده بر تربت حضرت نزد شيعيان متداول و مرسوم شد و اين را شيعه از امامان خود آموخته است. شيخ طوسي گفته كه امام صادق(ع) مقداري از تربت حضرت امام حسين(ع) را در كيسهاي از ديباي زرد قرار داده بود، و هنگام نماز آن تربت را روي سجاده خود ريخته و بر آن سجده مي كرد و مي فرمود: سجده كردن بر خاك تربت حضرت ابي عبداللَّه حجابهاي هفتگانه را كنار مي زند.
اين رسم بين شيعيان بود كه تربت با خود بر مي داشتند تا هنگام نماز بر آن سجده كنند و چون همراه داشتن خاك مشكل است، كم كم به اين فكر افتادند كه خاك را به صورت مهر بسازند و اين كار به عرض حضرت ولي عصر - ارواحنا فداه - رسيد و حضرت طي توقيعي (نوشتهاي) اين عمل را رخصت دادند.(8)

1. رساله عمليه، امام خميني، مسئله 1076.
2. لغت نامه دهخدا، واژه مهر.
3. سنن بيهقي، ج 1، ص 439.
4. طبقات الكبري، ج 6، ص 79.
5. وسائل الشيعه، ج 3، ص 593.
6. علامه اميني، سيرتنا و سنّتا، ص 166، به نقل از فرهنگ عاشورا، جواد محدّثي، ص 111.
7. رساله امام خميني، مسئله 1083.
8. دائرة المعارف تشيع، ج 4، ص 205.