تكامل انسان در قرب الهي است. هر چه انسان در مراتب قرب بالاتر رود، به همان نسبت روحش متكاملتر مي گردد، تا جايي كه به مقام فنا مي رسد، يعني توجهش از هر چه غير خدا است منقطع مي گردد. قرب الهي با عبوديت و بندگي خدا حاصل مي شود. امام صادق(ع) از پيامبر اكرم(ص) نقل كرده است: اعمالي كه بر بنده واجب كردهام، محبوبترين كارها نزد من است كه بنده با انجام آنها مي تواند در بالاترين سطح به من نزديك شود.
او با انجام مستحبات تا آن جا نزد من مقرّب مي شود كه او را دوست مي دارم، پس وقتي او را دوست داشتم، گوش او مي شوم كه با آن مي شنود و چشم او مي شوم كه با آن مي بيند و زبان او مي شوم كه با آن سخن مي گويد و دست او مي شوم كه با آن كار انجام مي دهد. اگر مرا بخواند، او را اجابت ميكنم و اگر از من چيزي بخواهد، به او عطا مي نمايم.(1)
اگر بخواهيم در مسير عبوديت و بنده شدن گام برداريم، اوّلين كار اين است كه خواستههاي نفساني را كنار بگذاريم و خواسته خدا را محور اعمال و رفتارمان قرار دهيم.
انجام واجبات و ترك محرّمات تمريني است براي اين كه به تدريج اراده و خواست خدا را بر خواست خود مقدّم بداريم.
علماي اخلاق براي سير و سلوك مراحل و منزلگاه هايي ذكر كردهاند كه عبارتند از:
1- توبه.
2- مشارطه يعني انسان در آغاز روز با خود شرط كند كه گناه نكند.
3- مراقبه: در تمام مدت روز مراقب نفس خود باشد.
4- محاسبه: شامگاهان به محاسبه بنشيند.
5- معاقبه: اگر خلافي از او سر زده بود، خود را مجازات كند.
6- مبارزه با هواي نفس.
7- ذكر زباني و قلبي.
8- تفكر.
9- استفاده از وجود استاد و مربي.(2)

1. اصول كافي، ج 4، ص 54.
2. امام خميني، چهل حديث؛ مكارم شيرازي، اخلاق در قرآن.