مرکز پاسخگويي: تبيان
موضوع اصلي: اعتقادات
موضوع فرعي: مرگ
آيا زمان مرگ هر انساني از پيش، معيّن است و عاملي ديگر در طول يا كوتاهي عمر اثر ندارد؟

پاسخ:
از آيات و روايات بر مي آيد كه مرگ، دو گونه است:
1. مرگ حتمي كه وقتي معين دارد و از سوي پروردگار تعيين شده است; چنان كه خداوند در قرآن مي فرمايد: «اذا جاء اجلهم لايستاخرون ساعة و لايستقدمون; زماني كه مرگشان فرا رسد، ساعتي پس و پيش نخواهد شد».
2. مرگي كه آن را «اجل معلّق» مي خوانند. عواملي كه باعث كوتاهي يا طول عمر مي شوند، در اين نوع خيل اند. از اين رو، امام صادق((عليه السلام)) مي فرمايد:
«من يموت بالذنوب اكثر ممن يموت بالاجال و من يعيش بالاحسان اكثر ممن يعيش بالاعمار(1); شمار كساني كه از گناهان مي ميرند، افزون تر است از كساني كه با سرآمدن عمر مي ميرند و شمار كساني كه به سبب نيكوكاري طول عمر مي يابند، بيشتر است از كساني كه با عمر حقيقي خويش زندگي مي كنند».
مقصود حديث اين است كه گناهان، اجل را تغيير مي دهند و نيكوكاريها عمر را افزون مي كند، يعني با اين كه ميزان عمر انسان به حكم قضا و قدر الهي تعيين شده است، امّا اين امور در آن دست مي برند. البته - چنان كه گفته شد - اين تغيير نيز به قضا و قدر الهي است.
روزي امام علي((عليه السلام)) در سايه ديواري كج نشسته بود. از آنجا دور شد و در زير سايه ديواري ديگر نشست. به آن حضرت گفتند: «يا اميرالمومنين! تفّر من قضاء اللّه; آيا از
قضاي الهي مي گريزي؟» فرمود: «افرّ من قضاء اللّه الي قدر اللّه; از قضاي الهي به سوي قدر الهي مي گريزم».
به هر حال، خود را از خطر دور نگه داشتن، پرهيز از امر خداست به امر خدا.

***
پاورقي:
1 - بحارالانوار، ج 5، ص 140.