شكر در لغت عرب به معناي اظهار نعمت و نشر و پخش آن، در برابر كفر كه فراموش كردن و پنهان نمودن آنست. به طور مسلم اظهار نعمت درجاتي دارد. دانشمندان ميگويند كه سپاسگزاري سه درجه دارد.
1 ـ شناسائي نعمت دهنده
امام صادق (ع) ميفرمايد: «وَاَدْنيَ الشُّكْرِ رُؤْيَةُ النِّعْمَةِ مِنَ اللهِ» (سفينة البحار1/710 ماده «شكر») [كمترين مراتب سپاسگزاري اين است كه انسان بداند نعمتي كه در اختيار دارد از جانب خداوند است] و اين همان سپاسگزاري قلبي است كه نخستين درجه «شكر» شمرده ميشود.
2ـ شكر و تقدير به وسيله زبان كه اين قسمت در تشويق نعمت دهنده اگر بشر باشد نه خدا، مؤثر است زيرا تشويق كه معني آن تأثر از گفتار بند گان باشد و مدح و ثناء بنده در او اثر بگذارد، و او تشويق كند كه انعام خود را دو چندان نمايد، درباره خدا تصور ندارد، بلكه نتيجه سپاسگزاري نسبت به خدا اين است كه بنده لياقت و شايستگي خود را اثبات ميكند و اين همان نكته ايست كه در اين آيه به آن تصريح شده است:
«وَمَنْ يَشْكُرْ فَاِنَّما يَشْكُرْ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَاِنَّ اللهَ غَنيٌّ حَميدٌ» [نتيجه سپاسگزاري بخود سپاس گزار بر ميگردد، و خداوند از سپاسگزاري افراد بي نياز است.]
خلاصه سپاسگزاري در برابر خداوند جز اثبات لياقت و شايستگي بنده، چيز ديگري نيست ولي شكر در برابر نيكي و خدمات يك شخص علاوه بر اين (اثبات شايستگي) اثر ديگري نيز دارد، و آن اين است كه طرف را تشويق و دلگرم مينمايد و او بر اثر ابراز احساسات و تقدير طرف، انعام و نيكي خود را دو چندان مينمايد.
سپاسگزاري يك دانش آموز در برابر فداكاري هاي آموزگاران عشق و علاقه آنها را به امور آموزشي و پرورشي تشديد ميكند، باغباني كه در سرزميني تخم افشانده و تحمل سرما و گرما كرده است، هر گاه نتيجه اعمال خود را ديد تصميم و علاقه او براي آباد كردن آن منطقه زيادتر ميشود. زيرا زمين به وسيله سر سبز شدن و ميوه دادن با لسان تكويني لياقت و شايستگي خود را اثبات نموده و به وسيله تقدير تكويني شوق و شور باغبان را براي خدمت گذاري بيشتر و عميقتر ميسازد.
3 ـ مرحله ديگر شكر گزاري آن است كه انسان نعمت را در جاي خود مصرف كند دانشمندان گفتهاند: «اَلشُّكْرُ صَرْفُ الْعَبْدِ ما اَنْعَمَهُ اللهُ عَلَيْهِ فيما خُلَقَ لَهُ» [يعني يكي از درجات سپاسگزاري اين است كه هر نعمتي را در جايي بكار ببريد كه براي خاطر آن آفريده شده است.]
گاهي اين مراتب سه گانه به گونه اي براي ايمان كه يك نوع سپاسگزاري است از پيامبر نقل شده است كه وي فرمود: «اَلْايمانُ عَقْدُ بِالْقَلْبِ وَ نُطْقٌ بِالّلِسانِ وَعَمَلٌ بِالْاَرْكانِ» (سفينة البحار 1/710/ ماده شكر)

: آية الله جعفر سبحاني
مربي نمونه