پرسمان

انبيا (ع) كه از جان، سخن ميگفتند، و گفتارشان همانند سخن انسان داغديده اثر ميگذاشت. ممكن كسي است درس بگويد و سخنراني و تبليغ كند، ولي سخنش اثري در ديگران نداشته باشد. امام صادق (ع) فرمودند: عالم اگر به علم خويش عمل نكند موعظت او لغزان است، و در دل قرار نميگيرد، همان طور كه باران روي سنگ صاف نميايستد، بلكه فوراُ آن را رها ميكند: « اِنَّ العالِمُ اِذا لَمْ يَعْمَل بِعِلمه زَلّت مَوعِظتُه عَن القُلوب كَما يَزِّل المَطَر عَنِ الصَفا» (اصول كافي، 1/44، كتاب فضل العلم، باب استعمال العلم). اما گويندهاي كه خود اهل عمل است، با نصيحت خود شنونده آماده را تسخير ميكند، چون سخن، از جان گداخته اش بر ميخيزد. انسان تا خود داغ نديده باشد، سخنش در ديگران اثر نميگذارد. و از اين رو گفتهاند: كوشش كنيد، انسان داغديدهاي پيدا كنيد تا سخنش در شما اثر كند. انبيا داغديدهاند؛ آنها نعمتهاي الهي را چون آبشاري ميبينند كه دائم از طرف خداوند سرازير است و انسانها به منزله زمين تشنهاند كه سيراب ميشوند. انسان تشنه نيازمند رابطه با خداوند است تا از كوثر فيض هستي جرعه جرعه بنوشد و رشد يابد.
غرض آن كه سالك تا انسان داغديدهاي را نبيند، از عمر و زندگي خود بهرهاي نبرده است. شيخ اشراق ميگويد: من قسمت مهم عمرم را در سفر گذراندم، ولي متأسفانه كسي را نيافتم كه اهل شهود بوده، غيب را چون شهادت بنگرد يا به آن مؤمن باشد. آنچه در مراكز علمي و در بين مردم رواج دارد علم حصولي است كه از راه استدلال حاصل ميشود ولي علم شهودي كه از راه تزكيه حاصل ميشود و در پرتو آن معارف الهي مشاهده ميگردد ناياب است. (مطارحات /505)