به چند نكته توجه كنيد الف) اخلاق نظير هنر و علم ذاتي و اكتسابي هر دو است حضرت امام صادق (ع) مي فرمايد: { من الخلق سجية و منه نية }؛ { بخشي از خلق و خوي انسان ذاتي و بخشي با اراده انسان كسب مي شود }»، { (بحارالانوار، ج 71، ص 377) } ب ) گر چه بخشي از اخلاق ذاتي است ولي شگفتا كه مي توان همين بخش را نيز با رياضت و سختكوشي دستخوش تغيير قرار داد. ج ) آنچه به عنوان تاكيد بر اخلاق نيك در متون اسلامي آمده است به خاطر همين مسئله قابل تغيير بودن اخلاق است. لطيفه اي است كه مي گويد: شخصي كار زشتي مرتكب شد وقتي مورد اعتراض قرار گرفت گفت: چه كنم آب و گل مرا اين گونه سرشته اند. ظريفي به او جواب داد و گلت بسيار خوب سرشته شده فقط لگد نخورده است! با اين بيان نمي توان گفت اخلاق كسي ذاتاً بد بوده و از خود هيچ اختياري ندارد. زيرا آنچه از اخلاق ذاتي محسوب مي شود به عنوان اقتضا است نه علت تامه بنابراين جبري در كار نيست. با اين وصف جواب اين سؤال نيز روشن است كه آيا اين بد خلقي در روز جزا گناه محسوب مي شود يا خير؟ اگر اظهار خلق و خوي و رفتار زشت در حد گناه و معصيت باشد قهراً در روز باز پسين عقوبت خواهد داشت و اگر در اين حد نباشد گناه نيست ولي اصولا بدخلقي اگر به درجه گناه نرسد مكروه خواهد بود و متقابلا از استحباب خوش خلقي و اخلاق زيبا نبايد غفلت كرد.