طريق تحصيل قرب الهي آن گونه كه از آيات و روايات و تأليفات عرفاني اولياي الهي استفاده ميشود، به شرح زير ميباشد:
1 - رفع موانع قرب: از روايات زيادي به دست ميآيد كه بين انسان و خداوند، حجابهايي وجود دارد كه تا اين حجابها رفع نگردد امكان لقاي الهي نخواهد بود، بزرگترين آنها حجاب نفس اماره است كه در تمامي انسانها فعّال بوده و به شكلهاي گوناگون آنان را در معرض القاآت و وسوسههاي خويش قرار ميدهد. امام صادق(ع) در اين رابطه ميفرمايد:
((لا حِجابَ اَظلَمُ وَ اَوحَشُ بَيْنَ العَبْدِ وَ بَيْنَ الرَّبِّ مِنَ النَّفسِ وَ الهَوي))
( بحار الانوار، ج 70، ص 69.)
هيچ حجابي تاريكتر و ترسناكتر بين بنده و خداوند، از حجاب نفس و هواهاي نفساني نيست
از طرفي برترين روش جهت رفع موانع و زدودن تيرگيها و ظلمتهاي قلب، مراقبت دائمي از حريم دل است. دل انساني از آن جهت كه حرم امن الهي است هميشه در معرض نفوذ شياطين قرار دارد؛ از اين رو عاشقان كوي دوست لازم است به مراقبت مستمر آن همّت گمارند. از آية الله حسن زاده آملي نقل شده است كه روزي از علامه طباطبايي(ره) پرسيد: راه ترقي و تعالي چيست؟ ايشان فرمود: ((تخم سعادت، مراقبت است.))
ايشان در توضيح اين سخن مينويسد:مراقبت يعني كشيك نفس كشيدن يعني حريم دل را پاسباني كردن، يعني سر را از تصرفات شيطاني حفظ داشتن؛ پاسبان حرم دل بودن. اين تخم سعادت را بايد در مزرعه دل كاشت و بعد به اعمال صالحه و آداب و دستورات قرآني تخم سعادت اين نهال سعادت را پروراند.
( يادنامه علامه طباطبايي، ص 330.)
2 - انجام واجبات و ترك محرّمات: در حديث قدسي از ناحيه خداوند متعال آمده است كه:
((ما يَتَقَرَّبُ اِلَيَّ عَبْدٌ مِنْ عِبادِي بِشَيءٍ اَحَبَّ اِلَيَّ مِمّا اَفْتَرَضْتُ عَلَيْه))
نزديك نميشود بندهاي از بندگانم به چيزي كه محبوبتر است به سوي من ازچيزهايي كه بر او واجب نمودهام.
( بحارالانوار، ج 75، ص 155)
بنابراين انجام واجبات، اعم از احكام عبادي، اخلاقي، اجتماعي، اقتصادي و... بهترين راه نيل به قرب الهي خواهد بود. ضمناً روشي است كه انجام واجبات مستلزم ترك محرّمات، نظير غيبت و... نيز خواهد بود چون از جمله واجبات، ترك محرّمات الهي است.
3 - انجام مستحبّات به قدر توان: پس از آن كه سالك طريق الهي از ظلمت نفس و تيرگي دل رهايي يافت جذبه عشق الهي در او بيشتر شده و قلبش پذيراي قرب بيشتر به محبوب را پيدا خواهد كرد؛ از اين رو انجام نوافل ميتواند در اين مرحله به ياري او شتافته و زمينه وحدت و اتصالش را به خداي متعال فراهم كند؛ چنانكه در ادامه حديث قدسي فوق آمده است:
((وَ اِنَّهُ لَيَتَقَرَّبُ اِلَيَّ بِالنّافِلَةِ حَتّي اُحِبَّهُ فَاِذا اَجْبَبْتُهُ كُنْتُ اِذاً سَمْعَهُ الَّذي يَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذي يُبْصِرُ بِهِ وَ لِسانَهُ
الَّذي يَنْطِقُ بِهِ وَ يِدَهُ الَّذي يَبْطِشُ بِها اِنْ دَعاني اَحْبَتْهُ وَ اِنْ سَأَلَني اَعْطَيْتُهُ))
( بحار الانوار، ج 75، ص 155. )
همانا بنده نزديك ميشود به سوي من به وسيله انجام نوافل تا آن كه او را دوست بدارم پس وقتي كه او را دوست داشتم ميباشم گوش او كه به آن ميشنود و چشمش كه به آن ميبيند و زبانش كه به آن سخن ميگويد و دستش كه به آن اخذ ميكند. اگر بخواند مرا جواب دهم او را و اگر از من چيزي بخواهد عطا ميكنم به او.
در پايان سؤالتان، چند توصيه كه از ناحيه پيشوايان الهي به ما رسيده است بيان ميگردد تا با اجراي عملي آنها به وصال بيشتر محبوب نائل آييم انشاءالله.
1- نماز شب: در اهميّت نماز شب همين بس كه امام صادق (ع) فرمود:
((فَاِنَّ المَجْنونَ مَنْ حُرِّمَ قِيامَ الَّيْل))
( بحار الانوار، ج 83، ص 127. )
انسان خسارت ديده كسي است كه از قيام به هنگام شب (خواندن نماز شب) محروم گردد
و پيامبر(ص) نيز در توصيهشان به علي(ع) فرمود:
((وَ عَلَيْكَ بِصَلوةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصلوةِ اللَّيْلِ وَ عَلَيْكَ بِصَلوة اللَّيْل))
(وسائل الشيعه، ج 5، ص 268. )
و امام عسكري (ع) نيز فرمود:
رسيدن به خداي متعال سفري است كه جز با مركوب راهوار شب به دست نميآيد.
( بحارالانوار، ج 75، 380.)
2 - كم خوردن و كم خوابيدن و... (يعني از حد اعتدال خارج نشدن): شكي نيست كه نيل به هدفي عالي همچون لقا و قرب الهي با تن پروري و عافيتطلبي تعارض دارد. از اين رو بايد با پرخوري و پرخوابي كه در حقيقت قاتل عمر و روح آدمي است مبارزه نمود.
3 - پرهيز از گناه: گناه سم كشندهاي است كه انسان به دست خويش، حيات معنوياش را بوسيله آن تباه ميكند. در تأثير فوري گناه و مانعيّت آن در سلب توفيقات الهي امام صادق(ع) فرمود:
همانا مرد، مرتكب گناه ميشود پس به سبب آن از نماز شب محروم ميگردد. به حقيقت كه عمل زشت اثرشدر انسان، از كارد در گوشت سريعتر است.
( بحار، ج 73، ص 358)
اميد است همه ما با به كارگيري توصيههاي ارزشمند رهبران الهي به ويژه امامان معصوم (عليهم السلام) بتوانيم خود را در مجراي فيض الهي قرار داده و به لقاي حق نايل گرديم انشاءالله.