مرکز پاسخگويي: مؤسسه آل البيت عليهم السلام
موضوع اصلي: قرآن
موضوع فرعي: تفسير آيه
اعراف به معناي بلنديها ومرتفعات، مأخوذ است از عرف الفرس (يال اسب) و عرف الديك (تاج خروس). «و بينهما حجاب و علي الاعراف رجال يعرفون كلاّ بسيماهم... و نادي اصحاب الاعراف رجالا يعرفونهم بسيماهم...» (اعراف:46/49) بين بهشتيان و دوزخيان حائلي است و بر آن باروها و مرتفعات مردانيند كه هر كس را به قيافه و سيما ميشناسند (تا آخر آيات) در اين آيه سه امر مورد بررسي است: 1ـ اعراف چيست؟ 2ـ مردان شناسا كيانند؟ 3ـ كساني كه مورد شناسائي قرار ميگيرند كيستند؟

پاسخ:
در مورد اول آنچه از ظاهر «الاعراف» برميآيد مرتفعاتي است كه بر باروي حجاب (حائل) قرار دارند، زيرا الف و لام بدون سبق ذكر به جاي ضمير آورده ميشود چنانكه گفته شود: «و علي اعرافه». در مورد دوم آنچه كه از «رجال» استفاده ميشود اينكه آنها از جنس ملك نيستند زيرا به ملك رجل گفته نشود بلكه بايستي مرداني ممتاز چون انبيا و اوصياي آنها باشند چنانكه روايات متعدده از اهل بيت عصمت(عليهم السلام) آن مردان شناسا را چنين تفسير كرده اند. از امام صادق (ع) آمده كه فرمود: اعراف مرتفعاتي است بين بهشت و دوزخ كه هر پيغمبر يا خليفه پيغمبري در كنار گنهكاران زمان خويش ايستاده اند چنانكه فرماندهان سپاه در كنار سربازان ضعيف بايستند. هلقام گويد: از امام باقر (ع) معني (و علي الاعراف رجال...) پرسيدم فرمود: مگر در ميان شما و طايفه شما كساني نيستند كه نيكان قبيله را از بدانشان تشخيص ميدهند؟ گفتم: آري. فرمود: ما همان مرداني هستيم كه هر كس را به چهره و قيافه اش ميشناسيم. سلمان گويد: من بيش از ده بار از پيغمبر(ص) شنيدم كه به علي(ع) ميفرمود: اي علي ! تو و اوصياي پس از تو شناسايان ميان بهشت و دوزخيد كه به بهشت نرود جز آنكس كه شما را (به امامت) بشناسد و شما او را (به مسلماني) بشناسيد، و به دوزخ نرود جز آنكس كه شما را رد كند و شما او را مردود شماريد. (بحار:8/336) و در مورد سوم آنچه از دو بخش از آيات مزبوره: (لم يدخلوها و هم يطمعون)و (و نادي اصحاب الاعراف...ادخلوا الجنة)استفاده ميشود كسانيند كه معاند حق نبوده ولي قاصرند و يا از حيث عمل كمبودهائي دارند و به پشتيباني رهبران و شفاعت شافعان نيازمندند. كساني كه هنوز به بهشت نرفته و چشم طمع و اميد بدان دارند. (لم يدخلوها و هم يطمعون) و كساني كه مردان شناسا (اصحاب الاعراف) بدانها به ديد دوستي مينگرند چنانكه آنان خطاب به مستكبران گويند: شما بوديد كه (اقسمتم) سوگند ياد ميكرديد اينان مشمول رحمت خدا نشوند؟! سپس رو به مستضعفان كنند و گويند: (ادخلوا الجنة...) به بهشت درآئيد كه از اين پس شما را بيم و اندوهي نباشد. رواياتي كه در اين باره آمده نيز گوياي همين اند. زراره گويد: از امام باقر (ع) درباره مستضعفين سؤال نمودم حضرت چند گروه را برشمرد و از جمله اعرافيان را نام برد. حارث گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم: آيا بين ايمان و كفر واسطه و منزلتي وجود دارد؟ حضرت چند گروه را نام برد از جمله فرمود: اهل اين آيه (و علي الاعراف رجال) كه اينان نيز بين كفر و اسلامند. در حديثي از امام باقر (ع) در تفسير اين آيه آمده كه فرمود: در آنجا هر مؤمن گنهكاري را كه ما او را شفاعت كنيم نجات يابد و هر آنكس كه مشمول شفاعت ما نگردد از آنجا سرازير دوزخ گردد . و در حديثي از امام صادق (ع) آمده كه اصحاب اعراف كسانيندكه حسنات وسيئاتشان برابر باشد.(بحار:72/164 و 8/355)