امام صادق(ع) مي​فرمايد دلهاي خويش را خوب وارسي كنيد ببينيد آيا دلتان پاك است يا در آن علاقه به غير خدا نيز وجود دارد، اگر در آن جز خدا نبود آنگاه هر چه خواستيد از خدا مسئلت كنيد كه خدا مي​دهد، چون دعاي موحد مستجاب است و موحد كسي است كه در قلبش جز اعتقاد به حق چيزي راه نيافته باشد، امام(ع) مي​فرمايد «تَبحَّروا قُلوبَكم إِنْ أَنقاها الله من حَركة الواجس لَسخط شَيءٍ مِن صُنعه فَإِذا وَجدتمُوها كذلِكَ فَاسئلوه ما شِئتم» (امالي شيخ مفيد، ص67، مجلس7، ح1.).
درهاي آسمان براي كفار و منافقان باز نمي​شود «لا تُفتح لهم أَبواب السّماء» اعراف/40. مسئولين آسمان فرشتگاني​اند كه خدا با وحي آنان را هدايت مي​كند. «و أَوحي في كُلّ سَماءٍ أَمْرها» فصّلت/12. در هر آسمان، امر مربوط به آن را خداي سبحان با وحي اعلام مي​دارد. حال اين آسمان، ظاهري دارد كه نورهاي ظاهري در اوست و سرّ باطني دارد كه نورهاي دروني در اوست.
اميرالمؤمنين(ع) در جواب اين سؤال كه بين زمين و آسمان چقدر فاصله است؟ هم به آسمان ظاهري اشاره كرد و هم به آسمان باطني؛ فرمود «بَين السَماء والأَرض مَدّ البَصر و دَعوة المَظلوم» (بحار10/88). اگر كسي خواست دعا كند كه به باطن آسمان برسد و يقيناً مستجاب گردد، راهش اين است كه تمام علاقه​ها و اميدهايي كه به غير خدا تعلق گرفته قطع كند. به هر اندازه كه انسان موحّد است دعاي او مستجاب مي​شود و خداي سبحان دعاي موحد را رد نمي​كند و به اندازه توحيد او دعايش مستجاب است. حال اگر مظلومي چشم كمك به احدي نداشت، دعاي او يقيناً مستجاب است.
مظلوم دو قسم است اول ستم ديده​اي است كه احياناً به ديگران تكيه مي​كند، دعاي او دعاي موحد نيست. دوم مظلومي كه دست او از همه جا كوتاه است و هيچ تكيه​گاهي جز خدا ندارد كه به آن اعتماد كند و در صدد جبران برآيد. لذا طبق اين نقل امير المؤمنين(ع) فرمود فاصله بين زمين و باطن آسمان دعاي مظلوم است.
امام سجاد(ع) مي​فرمايد در واپسين دم حيات، پدرم حسين بن علي(ع) آخرين وصيتي كه را پدرش به او فرموده بود بيان كرد كه پسرم! «إِيّاك وَالظُلم من لا يجد عَليك ناصراً إِلّا الله» (كافي2/333/ح5) [زنهار از ظلم و ستم بر كسي كه ياوري جز خدا ندارد]. همين معنا را امام سجاد به عنوان آخرين وصيت به امام باقر(ع) بيان فرمودند.
همه اقسام ستم بد است. ولي به مظلومي كه هيچ پناهگاهي جز خدا ندارد، ستم نكنيد كه دعاي او يقيناً مستجاب است.
لازم نيست انسان از همه امكانات محروم باشد تا موحّد شود؛ بلكه انسان وقتي در دعا موحّد است كه خود را از همه امكانات محروم و آنها را بي​اثر ببيند.
دعا بايد به جايي برسد كه فرمان از آنجا صادر مي​شود. جاي صدور فرمان را «عرش» مي​نامند. عرش، مقام فرماندهي و فرمانروايي خداي سبحان است. هم او كه مالك دنيا و آخرت است و با اين مقام جهان هستي را اداره مي​كند. اينكه رسول خدا(ص) فرمود اگر يتيمي آزرده شد عرش خدا به لرزه در مي​آيد (بحار72/5)، قلبي كه در آن جز رضاي حق و احياي دين او چيز ديگري نباشد قلب طاهر است.
رسول خدا در خطبه شعبانيه دستور فرمود كه «فَاسئَلو اللهَ رَبَّكم بِنيّاتٍ صادقةٍ وقُلوبٍ طاهرة» [با انگيزه و نيّت صادقانه و دلي پاك و روحي وارسته از خدا مسئلت كنيد].
مقصود از قلب طاهر به فرموده امام صادق(ع) دلي است كه در آن خاطره​اي به جز خاطره «الله» نباشد (كافي2/16).
امام حسن(ع) فرمود «وَأَنا الضامن لِمَن لَم يَهجِس في قَلبه إِلّا الرِّضا بِما قَضي الله أَن يَدْعوا الله فَيستجاب لَه» (همان/ 67/ح11). اگر كسي مواظب قلبش باشد تا هواجس و خاطراتي كه مورد رضاي خدا نيست، در آن خطور نكند، من ضامنم كه او مستجاب الدّعوة باشد.
امام صادق فرمود اگر خواستيد دعاي شما مستجاب شود ابتدا از غير خدا قطع اميد كرده و نااميد شويد، تا دلتان به هيچ قدرتي جز حق تكيه نكند، آنگاه دعا كنيد، يقيناً آن دعا مستجاب است (بحار72/107/ح7).
خداي سبحان مي​فرمايد «أَمَّن يُجيبُ المُظطرِّ إِذا دَعاه ويَكشف السُوء» اله و رب آن است كه بتواند مضطر را اجابت كند و آنها كه قدرت اجابت مضطر را ندارند، اله نيستند. آن كس كه نظام آفرينش را آفريد، خداست و هم او مشكلات شما را حل مي​كند.

آية الله جوادي آملي
حكمت عبادات