مرکز پاسخگويي: فرهنگ ومعارف قرآن
موضوع اصلي: اخلاق و عرفان
موضوع فرعي: صله رحم
صلة رحم از اقوام نسبت به گذشته كم شده است، خواهش مندم علل كاهش صله رحم و فوايد آن را در قرآن و روايات اسلامي ذكر كنيد.


پاسخ:
صلهرحم به معناي ديدار كردن و ديدن خويشاوندان و دوستان است. خداوند متعال در آية يك سورة شريفه نسأ ميفرمايد: وَاتَّقُواْ اللَّهَ الَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِ وَالاْ اَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا; (و نيز) از خويشاوندان خود (يعني قطع ارتباط با آنها) پرهيز كنيد، زيرا خداوند مراقب شماست. ايجاد رابطه و صلة رحم، هر امري است كه در جهت كمك و حمايت و محبت نسبت به خويشاوندان واقع شود; بنابراين رفت و آمد و ديدن خويشاوندان يكي از موارد آن ميباشد.
امام صادق ميفرمايند: پيوند خويشاوندي خويش را حتي با جرعه اي از آب محكم كن و بهترين راه براي خدمت به آنان اين است كه (لااقل) از تو آزار و مزاحمتي نبينند.!(سفينةالبحار، ج 1، ص 514.)
كسي كه قطع رحم و پيوند خويشاوندي نمايد، مورد لعنت خدا و دور ماندن از رحمت اوست: فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فِي الاْ اَرْضِ وَتُقَطِّعُوَّاْ أَرْحَامَكُمْ # أُوْلَـََّئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ...; (محمّد، 22ـ23) شما كه در زمين فساد ميكنيد و قطع رحم مينماييد مشمول لعنت خدا هستيد و از رحمت او دور.!( ر.ك: تفسير نمونه، آيةالله مكارم شيرازي، و ديگران، ج 1، ص 156، دارالكتب الاسلامية / دانشنامة قرآن، بهأالدين خرّمشاهي، ج 2، ص 1381، انتشارات دوستان / ديد و بازديد(صله ارحام در اسلام)، محمود ارگاني بهبهاني حائري، نشر پيام مهدي ـ عجلالله تعالي فرجه الشريف ـ / ارزش پدر و مادر در قرآن و روايات، سيداسماعيل گوهري، نشر نيايش.)
پس هيچ چيز نبايد مانع از انجام دادن اين فريضه الهي شود; هر چند با يك سلامو يا اينكه از طريق تلفن و نامه و... از حال آنها جويا شدن، خود اجراي اين وظيفه الهي است.(ر.ك: گناهان كبيره، شهيد آيةالله سيد عبدالحسين دستغيب، ج 1، ص 139 ـ 155، دفتر نشر اسلامي / علم اخلاق اسلامي ترجمه جامع السعادات، مرحوم نراقي; ترجمه دكتر سيد جلال الدين مجتبوي، ج 2، ص 342، نشر حكمت.)
بنابراين قرآن كريم قطع كنندگان صله رحم را توبيخ و سرزنش كرده است. صله رحم ممكن است به دلايلي در بين مردم كم رنگ شود از جمله عدم آشنايي به اهميت و جايگاه آن، وجود برخي مشكلات و گرفتاريهاي روزمره در ميان مردم، غفلت و پيروي از هواهاي نفساني مثل تكبر، خودپسندي و....
در تفسير آية مبارك: فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فِي الاْ اَرْضِ وَتُقَطِّعُوَّاْ أَرْحَامَكُمْ ;(محمد،22) پس (اي منافقان)آيا اميد بستيد كه چون (از خدا) برگشتيد (يا سرپرست مردم شديد) در (روي) زمين فساد كنيد و خويشاونديهاي خود را از هم بگسليد؟ آمده است: آيا مايل هستيد به دوران جاهليت برگشته و به قتل و غارت خويشان روي آوريد و در اثر سستي دين و ايمان و حرص بر دنيا از يكديگر بگسليد؟(ر.ك: تفسير صافي، ملامحسن فيض كاشاني، ج 4، ص 569، انتشارات مكتبة الصدر، تهران.)
در روايات اسلامي نيز آثار و فوايد زيادي براي صله رحم ذكر شده است از جمله:
حضرت امام باقر(ع) ميفرمايد: صله رحم اعمال را پاك ميكند، داراييها را فزوني ميبخشد، بلا را دور ميگرداند، كار حساب رسي (در قيامت) را آسان ميكند و مرگ را به تأخير مياندازد.(ر.ك: ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، ترجمه: حميدرضا شيخي، ج 4، ص 2017، انتشارات دار الحديث، قم.)
پيامبر اكرم ميفرمايد: صلة رحم، عمر را زياد ميكند و فقر را از ميان ميبرد.(ر.ك: همان.)
حضرت امام صادق ميفرمايد: صله رحم و نيكوكاري حساب را آسان ميسازند و از گناهان نگه ميدارند. پس، صله ارحام به جاي آوريد و به برادران خود نيكي كنيد، اگرچه با سلام كردن نيكو و جواب سلام دادن باشد.(ر.ك: الكافي، محمد بن يعقوب كليني;، ج 2، ص 157، دار الكتب الاسلامية، تهران.)
پيامبر اكرم ميفرمايد: گاهي از عمر كسي سه روز باقي مانده است، ولي صلة رحم به جاي ميآورد، پس خداوند آن را تا سي سال به تأخير مياندازد و گاه ميشود كه از عمر كسي سي سال باقي مانده است، اما قطع رحم ميكند، پس خداوند آن را به سه روز تبديل ميكند.(ر.ك: وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، ج 21، ص 537، انتشارات مؤسسة آل البيت، قم.)