پرسمان

به دو دليل، علل دنيايي و علل ديني، علل ديني همان فسق و فجورهاي زيادي بود كه خلفا علناً مرتكب مي‎شدند. مردم متدين شناخته بودند كه اينها فاسق و فاجر و نالايق‎اند؛ به علاوة جناياتي كه نسبت به بزرگان اسلام و مردان با تقواي اسلام مرتكب شدند. مخصوصاً از زمان شهادت امام حسين اين حس تنفر نسبت به بني‎اميه در ميان مردم نضج گرفت و بعد كه قيامهايي بپا شد ـ مثل قيام زيدبن علي‎بن الحسين و قيام يحيي‎بن زيدبن علي‎بن الحسين ـ وجهة مذهبي اينها به كلي از ميان رفت. كار فسق و فجور آنها هم كه معلوم است چگونه بود. شرابخواري و عياشي و بي‎پرده اين كارها را انجام دادن وجهة اينها را خيلي ساقط كرد. بنابراين از وجهة ديني، مردم نسبت به اينها تنفر پيدا كرده بودند.
از وجهة دنيايي هم حكامشان ظلم مي‎كردند، مخصوصاً بعضي از آنها مثل حجاج‎بن يوسف در عراق و چند نفر ديگر در خراسان، ظلمهاي بسيار زيادي مرتكب شدند. ايرانيان بالخصوص، و در ايرانيها بالخصوص خراسانيها (آنهم خراسان به مفهوم وسيع قديمش)، يك جنب و جوشي عليه خلفاي بني‎اميه پيدا كردند. يك تفكيكي ميان مسألة اسلام و مسألة دستگاه خلافت به وجود آمد. مخصوصاً برخي از قيامهاي علويّين فوق‎العاده در خراسان اثر گذاشت؛ با اينكه خود قيام كنندگان از ميان رفتند ولي از نظر تبليغاتي فوق‎العاده اثر گذاشت.