الف) خداوند در صورت توبه وعده آمرزش همه گناهان را داده است؛ البته اگر حق الناس بر ذمه باشد بايد ادا شود و چنانچه واجبي فوت شده بايد قضا گردد.
گناهاني كه فقط از حقوق خداوند است، چنانچه قضا و كفاره داشته باشد - مانند نماز، روزه و حج - انسان بايد علاوه بر توبه و تصميم بر ترك، قضاي آنها را نيز به جا آورد و كفاره آنها را بپردازد و آنهايي كه قضا و كفاره ندارد - مثل دروغ و ... - فقط توبه و استغفار كافي است. در گناهاني نيز كه در آنها حقوق مردم پايمال شده - مثل دزدي و از بين بردن اموال مردم يا قتل و جرح ديگران و ... - علاوه بر توبه و پشيماني بايد رضايت صاحبان حق را با پرداخت غرامت يا حلاليت گرفتن حاصل كرد.
ب) پس از پيدا شدن حالت توبه و پشيماني و ندامت از كارهاي ناپسند، چند عمل سزاوار است:
1 - سه روز روزه گرفتن؛ حضرت امام صادق(ع) ميفرمايد: توبه نصوح كه خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهار شنبه، پنج شنبه و جمعه است.(وسائل الشيعه، باب 88، كتاب چهارم، ح 1)
2 - غسل توبه؛ حضرت رضا(ع) به كسي كه ميخواست از گناه استماع غنا توبه كند، فرمود: برخيز و غسل كن. و پيامبر(ص) ميفرمايد: نيست بندهاي كه گناهي كند و هر اندازه كه باشد، سپس پشيمان شود و توبه كند؛ مگر اين كه خداوند به عفو و آمرزش به او رجوع ميفرمايد. سپس [به آن شخص كه ميخواست توبه كند] فرمود: برخيز و غسل كن و براي خدا سجده نما.(مستدرك الوسائل، ج 12)
3 - خواندن دو يا چهار ركعت نماز؛ امام صادق(ع) ميفرمايد:هر بنده اي كه گناهي كرد، پس برخيزد و تحصيل طهارت كند (وضو بگيرد) و دو ركعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نمايد، بر خداست كه توبه اش را بپذيرد.(وسائل الشيعه، باب 86 كتاب جهاد)
4 - استغفار و خواندن دعاهاي توبه اي كه از ائمه اطهار(ع) وارد شده است، خصوصاً دعاهاي صحيفه سجاديه (به خصوص دعاي 31) و نيز مناجات خمسة عشر (بخصوص مناجات اول) و... بايد هنگام خواندن دعا، معاني آنهارا متذكر باشد و سعي كند كه حالش با گفتارش يكي باشد.
5 - تكرار توبه و استغفار؛ حضرت صادق(ع) ميفرمايد: هرگاه بندهاي زياد آمرزش جويد، نامه عملش بالا ميرود، در حالي كه ميدرخشد. (كافي، كتاب دعا، باب استغفار)
6 - اختيار كردن وقت سحر براي استغفار (هر چند در هر وقتي كه حالت توبه و دعا باشد، استغفار در آن وقت مطلوب و نافع است) ؛ لكن سحر اثر خاصي در پاك شدن از گناهان دارد و خداوند در چند جاي قرآن مجيد، به آن امر فرموده و استغفار كنندگان در سحر را مورد ثناي خود قرار داده است و آن رإ؛. ** صفاي اهل تقوا و بهشتيان ميشمارد.
بانگ برداشته مرغ سحري
كرده بر خفته دلان پرده دري
هيچ از جاي نميخيزي تو
الله الله چه گران خيزي تو
ج) براي ذوب شدن گناهان علاوه بر توبه اين امور موثر است:
1 - انجام حسنات و خوبي ها و كارهاي نيك؛ ان الحسنات يذهبن السيئات.
2 - زياد صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد(ص) كه در حديثي امام رضا(ع) ميفرمايند هر كس گناهاني دارد كه براي آن كفاره پيدا نميكند كفاره آن صلوات بر محمد و آل محمد است.
3 - حب علي بن ابي طالب(ع) كه پيامبر اكرم(ص) ميفرمايند:
حبّ علي ياكل الذنوب كما تاكل النار الحطب
محبت اميرالمؤمنين (ع) گناهان را ميخورد و نابود ميكند چنانچه آتش هيزم را .
4 - پشيماني و ندامت و سرافكندگي دائم در پيشگاه الهي و حفظ حالت توبه؛
ان الله يحب التوابين.
د) آنچه باعث خوشحالي حضرت حجت است و باعث ميشود انسان به آن امام نزديك شود عمل به دستورات شرع است. بهترين كار و مشكلترين كار، دين داري در تمام ابعاد آن است و اگر كسي توانست چنين باشد آن حضرت خود با او ارتباط برقرار ميكند و او را مورد تفقد قرار ميدهد.