مرکز پاسخگويي: دفتر تبليغات اسلامي
موضوع اصلي: اهل بيت
موضوع فرعي: مقانم اهل بيت
آيا مي توان پيامبر و ائمه اطهار(ع) را در عين حال كه بنده و آفريده خدا هستند، به اذن و اراده خدا خالق و رازق و همه كار? جهان خلقت دانست؟ آيا ميتوانيم ولايت تكويني به اين معناي گسترده را براي انان معتقد باشيم؟
پاسخ:
گر چه ثبوت اين معنا از ولايت براي پيامبر وائمه(ع) هيچ اشكال عقلي ندارد، ولي ائمه اطهار از اين كه كسي رسول اكرم(ص)و يا آنان را به عنوان خالق و رازق جهان بداند،شديداً نهي كردهاند.
به امام صادق(ع) گفته: يكي از راوايان ميگويد:شما رزق بندگان را اندازه ميگيريد (يعني رازق مردم هستيد) حضرت فرمود: خدا او را از رحمت خود دور كند.(2)
در روايت ديگر امام هشتم فرمود: خداوند امر دين را به رسول اكرم واگذار كرده است، هم چنان كه در قرآن ميفرمايد: آن چه پيامبر دستور دهد، بگيريد و هر چه نهي كند، واگذاريد(3) ولي خالقيت و رازقيت را به او واگذار نكرده است(3)
از مجموع اين روايات استفاده مي شود كه حق نداريم رسول اكرم و ائمه عليهم السلام را خالق و رازق و همه كاره جهان بدانيم.
علامه مجلسي بر اين باور است كه گر چه امكان عقلي ندارد كه رسول خدا وائمه اطهاربه اذن خدا، خالق و رازق و همه كاره جهان باشند، ولي علاوه بر اين كه بر اثبات آن دليل معتبري از ائمه(ع) نرسيده است، خود ائمه هدي عليهمالسلام در روايات بسيار ما را از اين كه آنان را خالق و رازق بخوانيم نهي كرده اند، اما اگر كسي عقيده داشته باشد كه آنان به اذن خدا خالق و رازق هستند، نميتوانيم او را مشرك (معتقد به مبدأ) بدانيم، بلكه بايد بگوييم عقيدهي شما دليل ندارد و از اين جهت قابل قبول نيست، نه از جهت اين كه شرك باشد، زيرا شرك آن است كه كسي را در مقابل خدا مستقلاً مصدر كاري بدانيم، نه اين كه براي او به اذن و اراده خدا قدرتي قائل باشيم.
رواياتي كه اين گونه افراد را به عنوان مشرك معرفي ميكند، حتماً درباره افرادي صادق است كه ائمه را مستقلاً خالق و رازق دانستهاند.
اما اگر منظور كساني كه ائمه را واسطه فيض مي دانند، اين باشد كه بگويند: خلقت جهان به خاطر آنان بوده و همه به وجود آنها موجود شدهاند، نه اين كه خود آن ها خالق و رازق باشند و ولايت تكويني را هم اين طور معنا كنند، اين عقيده مطابق آيات و روايات است و هيچ گونه اشكالي ندارد.
بنابر اين رسول اكرم و ائمه داراي ولايت تشريعي و ولايت تكويني هستند، ولي نمي توانيم آنان را خالق و رازق و همه كاره جهان آفرينش بدانيم، زيرا ائمه اطهار فرموده اند: ما را با اين عناوين نخوانيد. بر ما لازم است كه از آنها پيروي كنيم و خدا را خالق و رازق و همه كاره جهان بدانيم و آنان را مخلوق و بنده خاص خدا بناميم.
***
پاورقي:
1 - براي توضيح بيشتر ر.ك : پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي، ج 9 ، ص 161 - 170.
2 - بحارالانوار، ج 25، ص 290.
3 - حشر ( 59 )، آيه 7 .
4 - بحار الانوار، ج 25، 328.