برزخ يعني عالمي مابين دنيا و آخرت كه انسان پس از مرگ وارد آن عالم ميشود. قرآن ميفرمايد: حتي اذا جاء احدهم الموت قال رب ارجعون - لعلّي اعمل صالحاً فيما تركت كلّا انّها كلمة هو قائلها و من ورائهم برزخ الي يوم يبعثون.(1)
تا زماني كه مرگ يكي از آنان فرا رسد، ميگويد: پروردگار من! مرا بازگردان شايد در آن چه ترك كردم و كوتاهي نمودم عمل صالحي انجام دهم (به او ميگويند) چنين نيست اين سخن است كه او به زبان ميگويد و پشت سر آنان برزخي است تا روزي كه برانگيخته ميشوند.
روايتي از امام صادق(ع) نقل شده كه فرمود:
اتخوف عليكم في البرزخ؛
من از برزخ درباره شما ميترسم راوي سؤال كرد:
ما البرزخ؛ برزخ چيست؟
فرمود: القبر منذ حين موته الي يوم القيامة؛ برزخ همان قبر است از آن زماني كه انسان ميميرد تا روز قيامت.(2)
ويژگيهاي عالم برزخ اين است كه قبر يا بمنزله باغي از باغهاي بهشت، يا حفرهاي از حفرههاي جهنم خواهد بود، لذا امام سجاد(ع) فرمود:
ان القبر روضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النيران؛ (3) يكي ديگر از خصايص عالم برزخ، سؤال در قبر است، امام صادق(ع) فرمود:
من انكر ثلاثة اشياء فليس من شيعتنا: المعراج و المسألة في القبر و الشفاعة؛ كسي كه سه چيز را انكار كند از شيعيان ما نيست، معراج، سؤال در قبر و شفاعت.(4)
يكي ديگر از ويژگيهاي قبر، فشار قبر است، البته مراد از قبر در اكثر اخبار، چيزي است كه روح در آن در عالم برزخ قرار دارد.(5)
در روايتي از حضرت صادق(ع) آمده است:
فاذا قبضه الله عزوجلّ صيّر تلك الروح في قالب كقالبه في الدنيا(6)
هنگامي كه خداوند مؤمني را قبض روح ميكند آن را در قالبي هم چون قالبش در دنيا قرار ميدهد پس فشار قبر به معناي اين نيست كه قبر بر بدن فشار ميآورد، بلكه روح كه در قالب مثالي بدن قرار گرفته تحت فشار قرار ميگيرد و روح اذيت و آزار ميبيند.

1. مؤمنون (23)، آيه 99 - 100.
2. پيام قرآن، ج 5، ص 447، به نقل از تفسير برهان، ج 3، ص 120.
3. پيام قرآن، ج 5، ص 447، به نقل از تفسير برهان، ج 3، ص 120.
4. همان، ص 460.
5. بحارالانوار، ج 6، ص 271.
6. پيام قرآن، ج 5، ص 465، به نقل از فروع كافي، ج 3، ص 244.