شخصي از امام صادق (ع) سؤال كرد چرا رسول خدا را ابوالقاسم مي​گويند؟ فرمود براي اينكه آن حضرت فرزندي داشت به نام «قاسم» و چون پدر قاسم بود از اين جهت به رسول خدا، «ابوالقاسم» مي​گفتند. راوي عرض كرد اين معنا را من مي​دانم؛ كمي روشنتر بيان كنيد كه چرا رسول خدا(ص) را ابوالقاسم مي​گويند؟ حضرت فرمود چون علي بن ابي​طالب (ع) «قسيم الجنة و النّار» است، «قاسم» است؛ يعني قسمت كننده بهشت و جهنم است. در قيامت آن حضرت به اذن خدا جهنمي​ها را به جهنم و بهشتي​ها را به بهشت فرا مي​خواند. پس علي(ع) قاسم است. و چون خداوند متعال علي بن ابي​طالب را در همان دوران كودكي به دامان پيامبر منتقل كرد و از همان طفوليت رسول خدا معلم و علي بن ابي​طالب شاگرد پيامبر بود و از آنجا كه هر شاگردي فرزند استاد است و استاد حق پدري بر او دارد، پس علي(ع) به منزله فرزند اوست. از اين رو پيامبر را «ابوالقاسم» مي​نامند (معاني الأخبار، ص 52، حديث3).

آية الله جوادي آملي
حكمت عبادات