مرکز پاسخگويي: دفتر تبليغات اسلامي
موضوع اصلي: اديان و مكاتب
موضوع فرعي: تراشيدن ريش
حكمت اين كه از تراشيدن ريش در اسلام نهي شده، غير از مسأله تعبد چيست؟


پاسخ:
در روايتي از امام صادق (ع) آمده است: خداوند وقتي مقام امامت را به حضرت ابراهيم عطا كرد، ده چيز را به عنوان حنيفيه بر ابراهيم نازل فرمود:
پنج تاي آنها در قسمت سر انسان است: كوتاه كردن سبيل، واگذاشتن ريش، شانه زدن موها، مسواك زدن و خلال كردن.
پنج تا مربوط به ساير بدن بود: تراشيدن موهاي اضافي بدن، ختنه كردن، كوتاه كردن ناخنها، غسل جنابت و شستشوي بدن با آب هنگام تخلي. اينها همان حنيفيهاي است كه خدا بر ابراهيم (ع) نازل كرد و نسخ نشده و تا روز قيامت نخواهد شد. و اين همان است كه فرمود: واتبع ملة ابراهيم حنيفاً.(1)
حديثي از پيامبر (ص) آمده است: حفوا الشوارب و اعفوا اللحي و لا تشبهوا بالمجوس؛ سبيلها را كوتاه كنيد و ريش را گذاريد و خودرا شبيه مجوس نكنيد.(2)
در اين جا بايد به دو مطلب توجه كافي شود:
1 - پيامبر و ائمه (ع) و بزرگان دين، مسلمانان را از تشبه به كفار منع ميكردند و به آنان ميفهماندند كه مسلمانان بايد مستقل باشند و از وابستگي و دلبستگي به غير خود پرهيز كنند. در آن روزگار همانند امروز كه تهاجم فرهنگي جامعه اسلامي را متزلزل و از ماهيت خود تهي ميكند، تهاجم فرهنگي وجود داشت. برخي از مسلمانان به شهرهاي ايران يا روم رفت و آمد ميكردند و از آن جا بازي هايي مانند شطرنج و داستان سرايي ميآوردند و رنگ و خوي آنان را ميگرفتند و به عنوان ارمغاني جديد بين مسلمانان رواج ميدادند. پيامبر و امامان مردم را از وابستگيها و همشكل شدن به كفار منع ميكردند و ميفرمودند: مسلمان بايد مستقل و داراي فكر و نوآوري باشد.
2 - آنچه را كه خدا آفريده، حكمت و مصلحتي داشته است. در صورت زنان نميرويد. از طرفي موي در صورت زنان نميرويد. از طرفي موي صورت مردان را محاسن و زيبايي ناميدهاند. اگر مردي ريش نداشته باشد (كوسه باشد) او را معيوب ميدانند. پس ريش براي مرد زيبايي و ابهت و به اصطلاح مردانگي ميآورد و پيش چشم مردم او را شريف و بزرگ نشان ميدهد. بزرگان ديني و پيامبران الهي و امامان و صلحا ريش داشتهاند و در تاريخ سراغ نداريم پيامبر يا امامي ريش خود را تراشيده باشد. اگر تراشيدن آن جائز بود، لااقل يك نفر از آنان اين كار را انجام ميداد از طرف ديگر تراشيدن ريش، مردان را شبه زنان ميكند، در حالي كه خداوند آنها را دو جنس متفاوت با شكل ظاهري متفاوت آفريده است و به همين خاطر بعضي از فقها آيه كريمه و لتغيرن خلق الله را نيز از دلايل عدم جواز تراشيدن ريش دانستهاند.
دلالت قانع كنندهاي بر مذمت ريش تراشي دارند، فرمودهاند: به احتياط واجب ريش تراشي حرام است. فتوا به حرمت آن ندادهاند البته برخي از پزشكان و متخصصان براي تراشيدن ريش ضررهايي براي پوست صورت و لثهها و دندانها ذكر كردهاند در اين مورد به كتاب اولين دانشگاه و آخرين پيامبر اثر دكتر رضا پاك نژاد مراجعه كنيد.

***
پاورقي:
1 - وسائل الشيعه، ج 2، ص 117، روايت 5 از باب 67، از ابواب آداب الحمام.
2 - وسائل الشيعه، ج 2، ص 116.