قبل از هر چيز بايد به شما تبريك گفت كه با در نظر گرفتن خداي سبحان، سعي و تلاش داريد كارهاي خويش را خالصانه انجام دهيد. اخلاص اساس عبادت و حقيقت آن مي باشد. اخلاص روح عبوديّت و بندگي است و عبادت جز با اخلاص مفهومي ندارد. به تعبير امام صادق(ع):
نيّت برتر از عمل است و آگاه باشيد كه نيّت، حقيقت عمل است.
اخلاص پاك كردن نيّت از شرك و ريا است. در روايات آمده است: چون اخلاص امري قلبي و وجداني است، نمي توان آن را ظاهر زيبا و حجم كار ارزيابي كرد. پيامبراكرم(ص) مي فرمايد: إنّ الله تبارك و تعالي لا ينظر إلي صبوركم و لا إلي أموالكم و لكن ينظر إلي قلوبكم و أعمالكم؛ خداوند متعال به اموال و صورت هاي شما نگاه نمي كند، بلكه به قلوب و اعمال شما نگاه مي كند.
اگر انسان بخواهد به مرحله اي از خلوص برسد كه كارهاي او براي خدا باشد، بسيار دشوار مي باشد و هر كس نمي تواند به راستي چنين ادّعايي نمايد. البته نبايد انسان مأيوس شود. بايد تمرين كرد، چرا كه خودسازي و رياضت نفساني همانند ورزش جسماني است. همان طور كه در تربيت بدن، بايد از كم شروع كرد و به تدريج بالا رفت تا به مرحلة قهرماني رسيد، در تهذيب روح نيز بايد از كم شروع كرد و به تدريج بالا رفت. آنان كه به مراحلي از كمال رسيده اند، بدون زحمت و رنج بدين مقام نايل نشده اند، بلكه سال ها زحمت كشيده و با هواي نفس مبارزه كرده و كوشيده اند نيّت خود را خالص كنند و براي جلب رضايت پروردگار وظايف خويش را انجام دهند.
انسان بايد هميشه از خدا بخواهد كه به او توفيق دهد تا پايان كار خلوص خود را حفظ كند، چرا كه گاهي در ميان راه به موانعي برخورد مي كند كه ادامة راه بسيار دشوار است.
در منابع روايي ما، نشانه ها و اسبابي براي به دست آوردن اخلاص ذكر شده است. كه به بعضي اشاره مي نماييم، تا با شناخت و معيار قرار دادن آنها، متوجه شويد كه كار با اخلاص، چگونه است.
1- پيامبر گرامي(ص) فرمود: علامت انسان مخلص چهار چيز است: دلش پاك، اعضا و جوارحش سالم،خيرش مبذول و شرّش مأمون است (يعني مردم از خيرش بهره مند واز شرّش در امانند).
2- اميرالمؤمنين علي(ع) فرمود: كسي كه نهان و آشكار و كردار و گفتارش يكسان باشد، به رساتي اما نتش را ادا و عبادتش را خالص كرده است.
3- نيز حضرت (ع) فرمود: كمال اخلاص اجتناب از گناهان است.
4- در روايت ديگري فرمود: عبادت خالص آن است كه انسان به كسي جز خدا اميدي نداشته باشد و جز گناهش از چيزي بيمناك نباشد.
5- امام صادق(ع) فرمود: عمل خالص آن است كه نخواهي كسي جز خدا تو را براي انجام آن ستايش كند.
6- امام صادق(ع) فرمود: هيچ بنده اي به حقيقت اخلاص نمي رسد مگر آن كه دوست نداشته باشد مردم او را براي كارهايي كه براي خدا انجام دهده، ستايش كنند.
7- در روايت آمده است كه: سرآغاز اخلاص نا اميدي از غير الله است. از اين روايات معلوم مي شود كه اصل عبادت اخلاص است و ساير اعمال در سايه اخلاص، عنوان عبادت پيدا مي كند و كامل مي شود. به علاوه اسلام به كيفت عمل بيشتر اهميّت مي دهد تا به كميّت آن. زياد بودن عمل موجب تقرّب نمي شود، بلكه خلوص نيّت مهم است. اگر مي خواهي به مرحله اي برسي كه بداني كارهاي شما با اخلاص بوده يا خير؟ بايد مدّتي در رفتار و حركات و سكنات خود دقّت كني و خفاياي قلب خود را تفتيش نموده و از آن حساب شديدي بكشي، همانند اين كه انسان از شريك خود حساب مي كشد. حتي اگر ديدي واجبات خود را در ظاهر و علني نمي توانيد خالص كنيد، آن را در خفا انجام دهيد. اگر چه كمتر اتفاق مي افتد كه در واجبات ريا شود، بلكه بيشتر در خصوصيات و مستحبات ريا اتفاق مي افتد. در هر صورت، بايد با جديّت كامل قلب خويش را از لوث شرك و ريا پاك كني تا ان شاءالله كارهاي شما با اخلاص انجام شود. اگر مي خواهيد بفهميد كه بعد از عمل، كار شما با اخلاص انجام گرفته، بايد ببينيد كه اگر نيّتي جز رضاي خدا نداشتيد، و كار شما از ريا و خودنمايي خالص بود و طمعي از حيث دنيا و يا ترس از كسي جز خدا در كار شما دخيل نبود، بدانيد كه عمل شما مخلصانه انجام گرفته است، گرچه ممكن است گاهي انسان، كاري را به قصد ثواب، يا كسب بهشت الهي و حتي بر آورده شدن حاجتي، انجام دهد، كه اين منافاتي با اخلاص ندارد. سخن را با اين روايت شريف به پايان مي بريم كه: آرزوهايت را كم كن تا اعمالت خالص شود.