علم امام صادق


حضرت امام صادق (ع) دنباله ي همان مباني اصلاحي را گرفت و اين اختلاف آراء و تشتت معاني لغوي را اصلاح فرموده و رشته هاي مختلف افكار را جمع و به يك منهج صحيح هدايت كرد و فرمود راه و روش فهم قرآن و حديث اين است كه به معاني و مفاهيم آن از آل محمد صلي الله عليه و آله و سلم و اهل بيت عترت كه قرآن در خانه ي آنها نازل شده بپرسيد و استفاده كنيد و اعلان عمومي داد كه هر كس در فهم آيات قرآن يا احاديث مبهم و معضله درمانده است بيايد از من بپرسد.

اين اعلاميه در نيمه ي قرن دوم هجري چنان حركت فكري در مردم ايجاد كرد مخصوصا كه خواص اهل علم مراجعه مي كردند تا معلومات خود را تكميل كنند و با يك مراجعه تسليم مقام علمي او مي شدند و لذا چند نفري كه داراي شرايط علم تقوي و استعداد و ايمان و لياقت بودند دستور فرمود لغات غريبه ي قرآن را جمع كنند بپرسند خودش آنها را تفسير و تبيين كرد و احاديث صحيح را از احاديث مجعول ابوهريره ها و غيره استخراج كرده و چهره حقيقت علم و دين را به آنها نمود و مخصوصا به شاگردان خود تأكيد كرد كه تهاون و سستي در كار موجب شرمندگي و خسران است بايد به سرعت با كوشش و همت بلند اگر چه طاقت فرسا باشد بكوشيد تا قرآن را آنطور كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرموده تفسير كنيم و مردم را از ضلالت و غوايتي كه بني اميه بوجود آورده اند نجات دهيم و سنت پيغمبر را در شئون دين و دنيا به همه ي مردم برسانيم - زيرا عرب با آنكه به لغت خود آشنا است ولي چون قبيله قبيله و عشيره عشيره و حضري و بدوي هستند به لغات ديگران آنقدر آشنائي ندارند مگر معدودي از علماي انساب و شعر و ادب عرب و از طرفي قرآن براي همه ي بشر و همه ي عرب
نازل شده لغات همه ي قبايل و عشاير در آن مضمر است بايد معاني اين لغات را اهل بيت كه به همه ي لغات واقف هستند بيان كنند و ديده ايم كه بزرگان عرب هم در فهم همه ي لغات عاجز ماندند پس لازم است به علم نحو و قواعد فهم لغات عرب و علوم حروف و اعراب و الفاظ و كلمات پرداخت تا اين مسائل حل شود.

اين دستور را امام صادق عليه السلام خودش و پدرش براي اصحابشان تشريح و تعليم فرموده به طوري كه ابي جعفر محمد بن الحسن بن ابي سارة انصاري كوفي از شاگردان امام محمدباقر عليه السلام و امام جعفرصادق (ع) بود و علم نحوي را كه از آن حضرت آموخت پس از ابوالاسود دئلي كه اصول آن را از جدش اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب (ع) فراگرفت تكميل نمود و كتابي در آن نوشت و اين مرد انصاري استاد كسائي و فرا و خليل بن احمد عروضي كه هر سه در فن صرف و نحو و معاني و بيان بود استاد آنها بود و از اين جا مي توان به دست آورد كه امام محمدباقر و امام جعفرصادق (ع) آموزنده علم ادب و ادبيات در لغت و نحو و صرف بوده اند و شاگردان آنها استاد متخصصين اين فن به شمار مي روند. [1] .


پاورقي

[1] رجال نجاشي ص 227 فهرست ابن نديم ص 96 معجم الادباء ياقوت ص 480 ج 6 - نزهة الالباء ابن انباري ص 35.