بشر در زندگي نيازمند به راهنما است و چاره اي جز اين نيست كه در راه كمال خود مشورت كند و راهنمائي و رهبري بخواهد - و شرط عقل اين است كه هرگاه انسان در كار خود درمانده و متحير شد مشورت كند و بديهي است از كساني كه در آن راه وقوف و اطلاعي دارند و رموز آن را بپرسد - و براي آنكه چگونه بايد مشورت كرد و در چه موارد و با چه اشخاصي حضرت امام جعفرصادق عليه السلام اين درس را مي آموزد.

فقال (ع) لن يهلك امرؤ عن مشورة

هيچ كس از مشورت هلاك نمي گردد كه مفهوم مخالف آن اين است كه در مشورت نكردن خطر هلاكت هست.

و ارشاد بمستشار مي فرمايد:

فقال عليه السلام ما يمنع احدكم اذا ورد عليه مالا قبل له به و ان يستشير رجلا عاقلا له دين و ورع

فرمود كسي منع نكرده شما را كه در كارهاي خود قبلا مشورت كنيد ولي بايد با مردي مشورت كنيد كه عاقل و خردمند و متدين و پرهيزكار باشد.

آنگاه شرايط مستشار را با نشانيهاي آن بيان مي فرمايد تا در مشورت مردم گمراه نشوند.


فقال (ع) ان المشورة لا تكون الا بحدودها فمن عرفها بحدودها و الا كانت مضرتها علي المستشير اكثر من منفعتها فاولها ان يكون الذي تشاوره عاقلا والثانية ان يكون حرأ متدينا و الثالثة ان يكون صديقا مواخيا و الرابعه ان تطلعه علي سرك فيكون علمه به كعلمك بنفسك ثم يسرلك و يكتمه فانه اذا كان عاقلا انتفعت بمشورته و اذا كان حرا متدينا اجهد في النصيحة لك و اذا كان صديقا مواخيا كتم سرك اذا اطلعته عليه و اذا اطلعته علي سرك فكان علمه به كعلمك به و تمت المشورة و كملت النصيحة [1] .

فرمود مشورت ثمربخش نيست مگر به شناختن حدود آن وگرنه ضرر و زياش بيش از نفع آن براي صاحبش مي باشد.

1- بايد مستشار عاقل و خردمند و باهوش و مطيع باشد.

2- بايد آزاد و متدين باشد كه رعايت حق و حقوق مستشير را در كارها بكند و راهنمائي نمايد.

3- بايد راستگو درست گفتار برادر مؤمن و مراقب حق ايمان و برادري باشد.

4- چنان بر اسرار و مقاصد تو واقف گردد كه علم او در كار تو مانند علم خودت به اطراف و جوانب كار باشد كه اگر مكتوم نمود يا آشكار ساخت روي مصلحت كار باشد.

مرد عاقل در مشورت نفع مي بخشد و نادان ضرر مي رساند - مرد دانا و آزاد و متدين جد و جهد مي كند در نصيحت به تو در مصلحت كار مرد راستگو كه حق برادري را بداند سر تو را نگاه مي دارد و او كتمان مي كند و در وقوف به اسرار تو هم علمش چون خود تو به اسرار تو مي باشد و روي مباني علمي حركت مي كند و راهنمائي مي نمايد - و چنانچه مشورت بدين صورت حاصل شد مفيد است.

فرمود اگر مستشار به اين شروط نيافتي پرهيز كن از مردم و مشورت مكن مگر از مرد عاقلي كه پرهيزكار باشد او تو را جز به خير رهبري نمي نمايد چه عاقل بدون ورع و پارسائي فسادش در دين و دنيا بيش از جاهل است.

فرمود نصايح مستشار را بشنو و بر خود واجب گردان كه مشعل فروزان است.

قال (ع) من استشار اخاه فلم ينصحه محض الراي سلبه الله عزوجل رأيه
هر كس از مستشار به شرط برادري نصيحت نپذيرد ولو به نظريه صرف باشد خداوند رأي او را سلب مي كند و متحير مي سازد.

بديهي است انسان در كار خود با مقدار عقل و علم و اطلاع خويش به كاري مبادرت مي كند و اگر مشورت كرد بايد همان رأي مستشار را عمل كند اگر از چند نفر مشورت نمود و به هيچ يك از نصايح آنها گوش فرانداد و عمل نكرد سرگردان بين اين آراء و افكار مي شود و آن رأي اوليه ناقص خودش هم متزلزل مي گردد و لذا فرمود نصايح مستشار را بشنويد و به كار بنديد تا رستگار شويد و احاديث وارده در اين باب زياد است كه فقط براي نمونه اين چند حديث نقل شد.