مدرسه امام صادق


مدرسه خانه ايست كه در آنجا درس مي دهند [1] يا محلي است كه محصلين و طلاب جمع مي شوند درس مي خوانند [2] يا خانه اي است كه در آن علم و دانش آموخته مي شود [3] در عرف چنين متبادر به ذهن مي شود كه هر محل درس يا قرائت خانه يا جاي مطالعه كتب را مدرسه گويند و آن هيئتي كه متولي اين مدرسه هستند مدرس نامند كه اخيرا متولي از مدرس و مدرسه از مكتبه و قرائت خانه تفكيك شده و مدارس قديم كه شبانه روزي بوده با مدارس جديد كه فقط ساعتي و كلاسيك است از هم ممتاز گرديده است و مدرسه امروز اطلاق بر همان مدرسه قديم مانند مدرسه صدر نجف يا اصفهان يا مدرسه شاه سلطان حسين و غيره مي شود و در اصطلاح جديد مدارس به دبستان دبيرستان دانشكده دانشگاه تعبير و نام برده مي شود - در هر صورت شاگرداني كه از اين مدرسه خارج مي شوند طلاب علوم دينيه يا دانشجو و دانش آموز مي باشند.

مقصود از اين عنوان اين است كه مدرسه امام جعفر صادق عليه السلام منزل او در مدينه و مسجد پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم بين قبر و منبر بوده كه امام ششم پس از نماز صبح روي به حضار كرده و محصلين و طلاب علوم جمع مي شدند و درس علم و فضيلت مي خواندند.

قبل از امام ششم در همين مسجد و همين مدرسه كه از هم تفكيك نمي شد و غيرقابل تجزيه در اسلام بوده پنج شخصيت علمي نيز اين مدرسه را تشكيل داده و تدريس مي كردند.

اول - مؤسس اين مدرسه و مسجد شخصيت پيغمبر خاتم النبيين صلي الله عليه و آله و سلم بود كه عقل كل و اشرف رسل بود و پس از هجرت از مكه در همين مسجد مي نشست و اصحاب را علم و فضيلت مي آموخت و چنان تعليم و تربيت او تأثير بخشيد كه در مدت كوتاهي همان 313 نفر به دوازده هزار نفر رسيد و دنيائي را تكان دادند به شرحي كه در كتاب پيشواي اسلام نوشتيم

مؤسس اين مدرسه فوق عالم كون و فساد و برتر و بالاتر از تمام مخلوق بود و به تمام اسرار و رموز خلقت آشنا و تمام نقشه عالم وجود زير نظر او بود و چنان تأثيري كرد كه تمام دنيا را بر حيطه فكري خود فروبرد تا امروز كه بيش از هفتصد ميليون پيرو در همه كشورهاي جهان دارد.

دوم - مدرسه علي بن ابيطالب وزير رسول الله و خليفه و وصي او مي باشد كه باب مدينه علم بوده و منادي سلوني قبل ان تفقدوني بوده و مفتخر به لو كشف الغطاء ما ازددت يقينا بود و او همان كسي است كه در بستر پيغمبر خوابيد و در مباهله با نصاري و نجران علي را نفس خود خواند - و آثار علوي و كتب نهج البلاغه و ساير آثارش از آفتاب مشهورتر است.

به شرحي كه در كتاب زندگاني اميرالمؤمنين (ع) نوشتيم.

سوم - مدرسه سجاديه بود كه با صحيفه سجاديه در قالب الفاظ ادعيه و اذكار اين مدرسه را حفظ كرد نهايت چون آزادي عمل نداشت به دين صورت بود كه شاگردان آن بعد ظهور و بروز نمودند به شرحي كه در كتاب زندگاني حضرت سجاد و شرح و ترجمه صحيفه سجاديه نوشتيم.

چهارم - مدرسه امام محمد باقر عليه السلام بود كه در ظرف بيست سال اخير عصر اموي مكتب باقري را گشود و دامنه علم و دانش را توسعه داد به شرحي كه در كتاب زندگاني امام محمد باقر (ع) نگاشته ايم.

پنجم - مكتب جعفري است كه وسيع ترين مدرسه رسمي اسلام است با كمال آزادي عمل در ظرف 25 سال علوم و فنون اسلام را آموخت.

اين مدرسه از اين جهت كه چهار هزار دانشمند مشهور و موثق بيرون داد از اين جهت كه دوازده هزار نفر از اين مدرسه استفاده كرده اند و از اين مدرسه چهارصد مصنف فقط در فقه اجازه تأليف و تصنيف داشتند از اين جهت كه ائمه پس از او هم همين مواد علمي را نشر و اشاعه دادند شهرت جهاني گرفت.

اين مدرسه جعفري روح كلي مدارس قبلي را برداشت و با همان برنامه با همان منطق شيرين و جذاب با همان اخلاق پسنديده و جالب توجه همان موادي كه قرآن اعلام فرموده بود تدريس مي كرد و چون 35 سال طول كشيد كه 25 سال آن با كمال آزادي عمل مي كرد و 10 سال اخير آن در نهايت مضيقه و تحت فشار سختي از ناجوانمردي منصور قرار گرفت باز هم آنها كه قدر علم و معرفت را مي دانستند و شخصيت علمي امام ششم را شناخته بودند و به انواع حيل و وسايل با لباس عاريتي و نام مستعار حضور مي يافتند و كسب علم و فضيلت مي كردند و مشكلات خود را مي پرسيدند و حل و عقد معضلات مسائل علمي را در فنون مختلفه مي نمودند.

مدرسه جعفري يعني مدرسه محمدي - مدرسه علوي - مدرسه سجادي - مدرسه باقري همه كساني كه به آن مدارس سر تعظيم فرود آورده بودند نسبت به اين ساحت مقدس علمي نيز زانوي ادب به زمين زدند و اطاعت از تعليماتش نمودند و به مقام شامخ علم و فضيلت رسيدند.

در اين مدرسه خصايص و امتيازاتي بود كه در ساير مدارس دنيا نه سابقه و نه لاحقه داشت و آن جمع بين علم و امامت و فضيلت و تقوي بود

مدرسه جعفري مباني اركان علمي او بر اساس آهنين استوار شده و پايه هاي آن پولادين بوده چنان منطق قوي و بيان مستدل داشت كه احدي نه زمان او و نه عصر او تا كنون توانسته خورده گيري كند يا بهتر و جامع تر و كامل تر از آن بيان را بياورد اگر در دنيائي به مسئله برخورديد كه گفتند بهتر از دستورات مكتب جعفري است يقين كنيد گوينده مكتب جعفري را نديده و نشناخته و از افاضات علمي او بي بهره و بي اطلاع است. مشهورترين شاگردان ابن پنج مدرسه علمي اسلامي سلمان فارسي - ابوذر غفاري - عمار بن ياسر - حذيقة بن يمان - مقداد بن اسود كندي - عبدالله بن عباس و جابر بن عبدالله انصاري و غيره مي باشند - كه علم و دانش را با تقوي و فضيلت به هم آميخته و به مردم آموخته اند از طبقه بعدي ميثم تمار - حبيب بن مظاهر اسدي - مسلم بن عوسجه - برير بن خضير همداني مي باشند كه از مدرسه تربيتي حسين بن علي هم استفاده كردند و سپس ابوحمزه ثمالي - محمد بن مسلم ثقفي - ابي بصير مرادي - بريد عجلي - زرارة بن اعين و غيره بودند كه از مكتب سجادي و باقري و جعفري بهره كامل گرفتند و امروز فرقه شيعه بلكه ملت اسلام از اين آموزش و پرورش كمال افتخار و مباهات را نموده و به تكامل علمي خود رسيده است كه ميليونها كتاب نماينده اين حقيقت مي باشد و كتابخانه هاي اسلامي در شرق و غرب شاهد گفتار است.






پاورقي

[1] اساس البلاغه زمخشري.

[2] المنجد.

[3] دائرة المعارف فريد وجدي

اين مقاله به قلم علامه حبيب الله آل ابراهيم عاملي در بعلبك مي باشد كه در كتاب اشعة من حيات الصادق نوشته شده است با تصرفاتي ترجمه شد.