عصر حضرت صادق ظهور مذاهب و فرق مختلف بوده


ايام امامت حضرت ابي عبدالله جعفر بن محمد الصادق عليه السلام روزگار عجيبي بوده است 23 سال دوران نبوت بود و در اين مدت قرآن نازل شد و پس از رحلت پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم به همان سيره دوران خلفا گذشت و اميرالمؤمنين عليه السلام در مدت خلافت مواجه با جنگها و انقلابات سياسي شد و پس از شهادت آن حضرت فرقي به وجود آمدند كه از سقيفه و نهروان و حكميت و صفين سرچشمه گرفته بودند چون حكومت به بني اميه رسيد فرصتي به حضرت امام حسن مجتبي (ع) نداد كه شبهات مرم را مرتفع فرمايد.

حضرت امام حسين عليه السلام هم ملاحظه كرد كه منطق اثري ندارد و بايد با خون انقلابي برپا كرد شايد تحول فكري پيش آيد و اين هم شد به كلي عربستان منقلب گرديد و حضرت سجاد عليه السلام به علل بقاء مستي و مخموري بني اميه و ظلم و ستم آنها نتوانست جهرا و علنا القاآت خلاف مردم را الغاء نمايد و لذا در خلال دعاها سير تاريخ را بيان فرموده دوره حضرت باقر (ع) يك فرصتي به دست آمد كه در اين فرصت اشتغال بني اميه را در حال ضعف و فعاليت بني عباس براي زمامداري شروع فرمود اصول احكام دين و عقايد حقه را بيان فرموده و علوم و فنون را تشريح كرد و درس تفسير و حديث و كلام به مردم داد يك قدري سطح فكري و افق انديشه مردم مسلمان روشن شد و گروه گروه به طرف مدينه به سوي دانشگاه اسلام مي شتافتند تا از درياي مواج علم ابوجعفر عليه السلام سيراب شوند.

در همين ايام كه حقايق اسلام بر مردم روشن مي شد افكار و عقايد مذاهب و نحل مختلفه نيز پيش مي آمد كه آنها چه مي گويند و در جرح و تعديل آن متوقف مي ماندند آراء و اهواء و كلام و بحث و بدع و ضلالت و شبهه و شكوك و انديشه هاي خام و افكار ناپخته بسيار شد زيرا آزادي عقيده مستلزم اين است كه در بدايت امر عقايد مختلف بروز كند تا يك يك با نيروي نور دانش برطرف گردد و حقيقت آشكار و تثبيت گردد.

در زمان حضرت صادق (ع) اين افكار و عقايد و شبهات ظهور داشت و چنانچه حديث نبوي هم تأييد فرموده است اسلام به 73 فرقه منشعب شدند و از اين فرق در عصر صادق (ع) ظهور داشتند كه بارزترين آنها چهار فرقه بودند.

1- مرجئه 2- معتزله 3- خوارج 4- شيعه.

1- مرجئه: كه از فرق تسنن بودند و چون اشاعره پديد آمدند آنها به نام مرجئه شهرت يافتند و آنها معتقدند كه علي عليه السلام از درجه اولي تأخر به درجه رابعه يافته و چهارمين خليفه است. [1] .

از پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم روايت مي كند كه فرمود لعنت المرجئه علي لسان سبعين نبيا قيل من المرجئه يا رسول الله قال ص الذين يقولون الايمان كلام. [2] .

2- معتزله اين طبقه در عصر صادق (ع) پديد آمدند عمرو بن عبيد و واصل بن عطاء در حوزه حسن بصري عزلت گرفتند و ملقب به معتزله شدند و برخي هم از زمان اعتزال سعد بن ابي وقاص مي دانند آنها مي گويند ان الله عزوجل شي ء لا كالاشياء [3] و فرق مختلفي دارند و بيانات بسياري كه براي وقوف بر آن بايد به كتب مربوطه مراجعه كرد.

3- خوارج: كه از حكميت صفين پديد آمدند و آنها هم فرقي شدند برخي غلو كردند بعضي به طرف معاويه رفتند و گروهي از هر دو برگشتند - و بالاخره از همين فرقه اميرالمؤمنين علي عليه السلام را شهيد نمودند. [4] .

4- شيعه: - تشيع از زمان خود پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم بود كه برخي صحابه را شيعه مي گفتند مانند سلمان - ابي ذر و مقداد و حذيفه و خزيمه و جابر و ابي سعيد خدري و ابي ايوب و خالد بن سعيد بن عاص و قيس بن سعد و غيره. [5] .

اين فرقه اكثريت عقيده دارند و به فرقه هائي منشعب شدند مانند اماميه - زيديه - اسماعيليه - كيسانيه منشعب از زنديه - تبريه - سليمانيه - جاروديه - و غيره.

اماميه مؤيدترين و موثق ترين فرق اسلامي هستند كه به نص صريح پيغمبر (ص) معتقد به امامت 12 نفر اوصياء او مي باشند و امروز جمعيت آنها از صد ميليون مي گذرد معارف و فرهنگ و كتاب مآثر آنها نسبت به جمعيت خودشان بين ساير فرق از همه عميق تر و بيشتر است تفوق و تقدم و ابتكار تأليف و تصنيف در علوم و فنون ومقام و مناصب اسلامي دست آنها بوده و هزارها كتاب شاهد اين حقيقت است.

و اين فرقه را به نام جعفريه مي نامند زيرا روش و عقايد آنها را امام جعفر صادق (ع) بين اين همه مذاهب بيان و تثبيت فرمود و تمام عقايد متشتت را باطل فرمود.

اماميه معتقدند كه امام و خليفه بلافصل پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب (ع) است و پس از او حسن بن علي - حسين بن علي - علي بن الحسين - محمد بن علي - جعفر بن محمد- موسي بن جعفر - علي بن موسي - محمد بن علي الجواد - علي بن محمد الهادي - حسن بن علي العسكري - حجة بن الحسن قائم آل محمد كه سال 255 تولد شده و هم اكنون امام حي و محور وجود است يكي پس از ديگري به نص صريح جلي خلافت و وصايت داشته اند.

حضرت امام جعفر صادق عليه السلام با عقايد اين فرق و غلاة و شبه الحاد - محابه و مناظره كرد و به نيروي علم امامت و مبارزه كلامي تمام آنها را با طبقه ديگري كه از علماي يهود و نصاري و مجوس زنادقه و طبيعيين بودند مغلوب كرد و بزرگترين وظيفه را انجام فرمود.

به طوري كه اغلب علماي اين فرق و اكثر پيشوايان ديني اين مذاهب و نحل و اديان ديگر اعتراف و تصديق كردند كه جعفر بن محمد الصادق عليه السلام بزرگترين مهر سپهر علم و دانش و درخشنده ترين آفتاب عالمتاب آسمان وجود است.

قدرت علمي و نبوغ فطري و عظمت دانش و بينش امام صادق (ع) تمام طبقات علماء عالم را در پيشگاه تعليمات خود متواضع و خاشع كرد.

حضرت امام صادق عليه السلام با جاه طلبي برخي از بني حسن و نفوذ بني عباس و خصومت ديرين بني اميه و آل مروان و آل ابوسفيان شكست خورد قيام به نشر علم و دانش كرد و در مقابل نهضت سياسي يك جنبش علمي به وجود آورد و حركت فكري ايجاد كرد و زندگي نويني به ملل اسلامي بخشيد - و اين عقايد مختلفه و آراء و نحل را با برهان مستدل ولايت خود برطرف كرده عقيده ثابت و پا برجاي فرقه اماميه را كه محكمترين و استوارترين عقايد اسلامي است با براهين علمي و منطقي اثبات فرمود و اين جهاد بزرگ در مدت نيم قرن از خطيرترين مجاهدات اجتماعي به شمار مي رفت به طوري كه اكثر علماي اسلام در فريقين اعتراف به عظمت علمي و حقيقت دعوي او كرده اند.


پاورقي

[1] ملل و نحل شهرستاني حاشيه الفضل ابن حزم ص 145 ج 1 - فرق الشيعه نوبختي ص 17- الفضل ابن حزم.

[2] الفرق بين الفرق ص 190.

[3] الفرق بين الفرق ص 94 - حيات الصادق (ع) ص 85 ج 1.

[4] شرح نهج البلاغه ص 455 ص 463 ج 1.

[5] استيعاب در كلمه ابي ذر و كتاب درجات الرفيعه سيد عليخان در ترجمه سلمان و روضات الجنات و شرح نهج البلاغه ص 255 ج 4 و خطط محمدعلي كروغلي ص 251 ج 5 و فصول المهمه سيد شرف الدين.