حضرت صادق پيشواي علم و دانش بود


وقتي اخبار صادره مكتب جعفري را مطالعه مي كنيم مي بينيم امام ششم عليه السلام در برنامه مدرسه اي كه گشود و شخصيت علمي خود را به ثبوت رسانيد و به سبكي تدريس نمود كه تمام علماي بزرگ آن عصر در هر كجاي دنيا بودند به محضر او مي شتافتند و از مدرس او بهره مند مي شد و در پيشگاه دانشگاه او سر تعظيم و توقير فرود مي آوردند مردي بدين عظمت كمتر ديده شده مثلا يك دسته از علماء روش پرورش خود را براي خردسالان قرار داده و برخي براي سالخوردگان گروهي براي زنان - جمعي براي مردان و يك جمعي در تربيت نوكر و كلفت يا بازاري و عامي و دسته مخصوص مبتديان و طبقه ي مدرس منتهيان و كاملان هستند ولي امام صادق سبكي در درس داشت كه تمام طبقات مختلف از عالم و عامي - خورد و كلان - زن و مرد - وضيع و شريف - سياه و سفيد - خواجه و بنده در نظر او يكسان بودند و در خور فهم آنها همه را به علوم واجب آشنا مي ساخت و در خور فهم آنها تعليم مي كرد - زهاد و عباد و پرهيزكاران و درويشان و بينوايان را هم علاوه بر اكرام و اطعام و انعام دانش و بينش مي آموخت به طوري كه يكي از بزرگان مؤلفين مي نويسد بايد لقب بزرگترين انسان به امام ششم داد زيرا در سايه انسانيت تمام طبقات را به فضيلت علمي خود مستفيض و مستفيد مي داشت آن حضرت در تفوق علمي خود و برتري اخلاقي و مكارم نفساني عاليه خويش و معاشرت و مباشرت با مردم مثل اعلاي ادب و فضيلت را نشان داد و همه جا علم را با عمل و اخلاق را با ادب و سخاوت را با كرامت به هم آميخته به مردم ياد مي داد و اين شيوه مخصوص شخص خود او بود كه در هيچ يك از علماء بزرگ هم نظير نداشته - او در مورد ادراكات علمي بالاترين سطح ممكن تفوق و تقدم را احراز كرده و عميق ترين مسائل علمي و فلسفي عصر را به مردم آموخت و غامضترين مسائل علمي را كه در معارف اسلام وجود داشت و به آسانترين صورتي كه امكان درك حسي و تجربي دارد تعليم شاگردان داد و در هيچ آني و لحظه اي در طول 35 سال امامت خود خسته و فرسوده از طرق مختلف تعليم و تعلم نگرديد.

امام ششم يك متخصص فني نبود كه مثلا در فيزيك يا شيمي يا فلسفه تخصص فني داشته باشد به نام بزرگترين فيلسوف يا فيزيك دادن تدريس نمايد بلكه او منبع همه ي علوم بود كه به طريقيت توحيد تدريس مي كرد - او در ادب - علم به اخبار گذشته و آينده و احاطه به سنت پيغمبر - و اطلاع بر تفسير قرآن و قدرت بر مسائل فلسفي - وقوف بر مكاتب تربيتي و اطلاع كامل بر علوم فلكي و نجوم و هيئت حركات منظومات شمسي و همچنين علم كيميا (فيزيك و شيمي - مكانيك) و لغات و صرف و نحو معاني و بيان و روايت و درايت اشعار قبايل دور و نزديك عرب و لهجه هاي مختلف عرب در درك معاني كلمات چنانچه در قدرت شعراي عصر اخير اموي ظهور و بروز داشت انسانيت خود را به صورت علمي به عرصه ظهور و بروز رسانيد. و يك سبك و نهجي مخصوص باقي گذاشت.