ترجمه آخرين نامه امام صادق به سوي پيروان و شاگردان و اصحاب شيعه اماميه


قريب بدين مضمون مي فرمايد [1] از پروردگار خود عافيت بخواهيد و پيوسته او را بخوانيد سنگين و باوقار باشيد - سكينه و سكونت و آرامش و حياء طلب كنيد همان تنزه و صفائي كه صلحاي شما داشتند آن را از خدا بخواهيد و براي خود ايجاد كنيد - با اهل باطل و ريا و نفاق كمتر معاشرت نمائيد بلكه به مجامله و باري به هر جهت با آنها مماشات كنيد و اگر ناپسندي از منافقين ديديد تحمل نمائيد و مبادا شما بر آنها ناملايمي حمل كنيد يا كل بر آنها شويد و مورد سوءظن آنها گرديد با آنها مخاصمه و منازعه و ستم نكنيد بگذاريد آنها شماها را خوب و نيكوكار بشناسند و واقعا اين چنين باشيد آنچه بين شماها و آنها هست از ديون مادي و اخلاقي ادا كنيد و چون كنار آنها نشستيد و با آنها رفت و آمد نموديد نزاع نكنيد زيرا ناگزير آنها هم با شما رفت و آمد مي كنند و به نزاع و مناقشه مي كشد بهتر آن است كه به تقيه و حسن خلق و مماشات برگزار شود.

تقيه امري است كه خداوند عالم به شما دستور فرموده در مواقعي كه ابتلائي براي شما رخ مي دهد كه شما را مي شناسند و احتمال داده مي شود اذيت كنند و آزار برسانند تقيه كنيد خداوند شر آنها را از سر شما مي گرداند و آنچه در دلهاي شما از دشمني آنها است ظاهر و آشكار نسازيد - زيرا اصل آفرينش بندگان تسليم و بندگي و عبادت بوده علل و اسباب ظاهري انحراف داده است.

و شايد اين انحراف را اگر شدت نكند بتوان برگردانيد و لذا غلظت و شدت با دشمن به صلاح آدمي نيست - انسان خردمند و بنده مؤمن نخواهد مرد مگر آنكه از شر و انحراف و بدي عدول و برگشت نمايد پس اصل فطرت سلامتي نفس و صحت است بايد از خدا بخواهيد اين صحت و عافيت فطري براي شما مصون بماند و اگر برادران شما منحرف شدند با حسن معاشرت آنها را به راه صلاح و نجاح برگردانيد.

البته جبريون برخلاف اين عقيده هستند آنها مي گويند نفس منحرف منحرف بوده ولي اين طور نيست نفس داراي صفاي ذاتي است حسن و قبح و خير و شر از عوارض اين نشئه عالم طبيعت است و لذا اسلام پيروان خود را به سكينه و وقار و خشوع و خضوع و ورع و پارسائي و اجتناب از حرام پرهيز از غضب و سخط و غيره امر فرموده است - خداوند دوستي خلق را روزي مردم كند تا همه با هم دوست و برادر و شريك احساسات و ادراكات و مقامات گردند.

اسلام امر كرده كه در خصومات مجامله كنيد ترك دعوي نمائيد - جبريون مي گويند اصل خلقت كفر است ولي به خطا رفته اند زيرا هدف رقاء عقلي و صفاي نفس است ولي اگر در خلقت كفر باشد كه نفس اين همه عوامل قوي مادي غضب و شهوت قسي القلب مي گردد اخلاقش تند و خشن و زبانش عادت به دشنام و فحش مي كند و هميشه خشمناك غضب آلوده و در نتيجه زندگي جز تلخ كامي چيزي ندارد.

خداوند عالم امر فرموده از حلال استفاده كنيد و از حرام اجتناب نمائيد و مرتكب معاصي نشويد تا به كمال خود برسيد و اگر چنين نباشد بين مؤمن و كافر چگونه فرق مي توان نهاد بنابراين از خداوند تعالي عافيت مسئلت كنيد تا راه تكامل و رشد عقلي را به شما الهام فرمايد كه جز نيروي ذات پروردگار قوه و نيروئي نيست.

بيشتر دعا كنيد كه خداوند دوست مي دارد بندگان هميشه از او چيزي طلب كنند و وعده هم فرموده هر كس از پيشگاه حق چيزي بخواهد عنايت فرمايد و دعايش را مستجاب كند.

خداوند عالم براي راهنمائي مؤمنين مسير دعا را راه بهشت قرار داده تا بخواهند و عمل كنند و بهشت بروند.

تا مي توانيد خدا را فراموش نكنيد و در هر ساعتي از ساعات شب و روز به ياد خدا باشيد خداوند امر فرموده به كثرت ذكر و ياد حق تعالي و در قبال هر چه شما خدا را ياد كنيد او هم چندان برابر شما را ياد مي فرمايد - ممكن نيست كسي خدا را ياد كند و خداوند او را فراموش نمايد.

بر شما باد بر مواظبت و محافظت نمازها به خصوص نماز ظهر و براي خدا قنوت كنيد و در قنوت دعا كنيد هر چه مي خواهيد مسئلت نمائيد - چنانچه امر فرمود شما و پيشينيان را كه دعا كنيد و مساكين را پذيرائي نمائيد - هر كس فقر را تحقير كند و تكبر به آنها نمايد خداوند آنها را از دين خود و مزاياي انسانيت دور مي گرداند و كساني را بر آنها مسلط مي كند كه تحقير نمايند و مبغوض نمايند.

امام صادق مي فرمايند جدم رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده است كه پروردگار مرا امر به دوستي مساكين مسلمين فرموده و بدانيد هر كس يكي از مسلمين را تحقير كند خداوند او را به غضب خود مبتلا مي سازد و چنان تحقير مي نمايد كه مافوق نخواهد يافت - بنابراين اي دوستان ما از تحقير مساكين مسلمين بترسيد درباره برادران بي بضاعت خود رعايت نمائيد كه آنها بر شما حقي دارند با شما در عقيده و ايمان مشتركند فقط تهيدست مي باشند و شما بر آنها حقي داريد حق شما دوستي و حق آنها دستگيري شما است چنانچه پيغمبر صلي الله عليه و آله فرمود بايد مساكين را دوست بداريد و آنها را دستگيري كنيد - فرمود هر كس فقراء مسلمين را دوست ندارد از امر خدا و رسول تمرد كرده و هر كس امر خدا و رسول را تمرد كند مرده است بر مردن غاوين - غاوين گمراهان و كينه توزان - جهالت پيشه گانند.

فرمود بر شما باد به عظمت و تعظيم حق و خودداري از كبر و خودستائي زيرا اين صفت مخصوص ذات پروردگار است كه كبريائي به او مي برازد و بس - هر كس بخواهد در اين لباس شركت كند خداوند او را روز قيامت ذليل گرداند.

فرمود مبادا شما بر يكديگر حقد و حسد و كينه توزي نمائيد - كه اين خصال صلحا نيست هر كس كينه ورزد خداوند آن كينه را به خودش برمي گرداند و هر كس بر نفس خود و تمايلات ظفر يابد خداوند او را پيروزي مي بخشد.

فرمود مبادا حسد ورزيد نسبت به ديگران زيرا كفر ريشه اش حسد است يعني حسود به كفر مي رسد.

فرمود بر شما باد كه مسلمانان مظلوم را حمايت و رعايت كنيد زيرا او پيوسته خدا را مي خواند و خداوند هم دعاي او را مستجاب مي كند پس اگر مظلومي در حق ظالمي دعا كند يقينا به وبال خود گرفتار مي گردد.

جدم رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده است دعاي مسلمان مظلوم مستجاب است فرمود بر شما باد كه دل هاي برادران ايماني را فرحناك و مسرور سازيد - و از حرام بپرهيزيد هر كس ازحرام پرهيز كند خداوند بين او و بهشت فاصله نمي اندازد و به عكس كسي كه با حرام و منهيات مبادرت نمايد بين او و بهشت فاصله و حائلي قرار دهد - و از نعيم و لذت و كرامت اهل بهشت براي هميشه محروم خواهد ماند.


پاورقي

[1] تحف العقول ص 313.