1 - علم در نفس علم

2 - علم تواريخ

3 - علم محالات مقالات

4 - علم انساب

5 - علم غزوات

6 - علم احاجي حل مسائل عقلي و تراكيب مغلقه است

علم تصوف كه پنج علم است

بدين شرح قريب 250 علم در ميان مسلمين معمول بود و اكنون صدها فرع ديگر از جنبه تخصص بر آن اضافه شده است مثلا علم حافظ و سعدي و مولوي شناسي يك رشته تخصصي شده است يا تخصص در فن آهن شناسي از نظر اقسام آهن و احجام و ابعاد و اوزان و اشكال و هر يك از قسمت ها علمي خاص تشخيص داده شده يا علم طب كه در آن عصر يك نوع علم بود امروزه هر رشته اي از آن فن خاص و تخصصي شده است مانند خون شناسي، رگ شناسي، تخصص در قلب، ريه، كليه و غيره هر يك رشته جنبه اختصاصي يافته ولي اصول علمي يكي است كه در سابق بوده با اين تفاوت كه سابق وسايل و تجهيزات امروزي نبود تا جنبه تخصصي در شبكه فنون طب معين گردد.

و ائمه اسلام براي درس طب و غيره نيامده بودند بلكه همه اين علوم و رشته ها را به منظور مباني توحيد اشاره و تدريس كرده اند.

من لم يعرف الطب و الهيئة فهو عنين في معرفة الله

از سخنان منتسب به امام صادق (ع)

كسي كه طب و هيئت نشناسد در شناسائي حق و معرفت الهي ناقص است.