امام صادق(ع) در سفارشهاي خود به عبدالله بن جندب پس از هشدارشيعيان به دامهاي شيطان، ويژگيهاي برجسته دوستان حقيقي خود رابر ميشمرد و سپس خصلتهاي ديگر شيعيان را بيان ميكند. دو ويژگيممتاز شيعيان از نگاه امام صادق(ع) عبارت است از:

1- آخرت

«لقد جلت الاخره في اعينهم حتي ما يريدون بها بدلا... و انماكانت الدنيا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم»; آخرتدر نگاه آن ها بسيار بزرگ است، به اندازهاي كه چيزي را با آنعوض نميكنند... و دنيا نزد آنها همانند مارگزنده و دشمن بيزباناست.

پيروان حقيقي و دوستان واقعي خاندان نبوت عليهم السلام به چيزيجز آخرت نميانديشند و تمام كردارها و رفتارهاي خود را با نگاهبه آخرت ميسنجند. دنيا در نظر مؤمن وسيلهاي استبراي رسيدن بههدفي بزرگ كه همان زندگي جاودان آخرت است. دوستان حقيقي اهلبيتعليهم السلام از مواهب دنيوي بهره ميبرند، اما هرگز زندگيجاودان را با زندگي گذراي دنيا عوض نميكنند.

2- انس با خدا

«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون»; آنها باخدا انس گرفتهاند و از آنچه كه مال اندوزان به آن انسگرفتهاند، در هراسند.

مومنان از نعمتهاي الهي بهره ميبرند اما به آنها وابستهنميشوند. وابستگي به مال دنيا موجب بندگي انسان در برابرماديات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابستهاند.شيعيان واقعي با ياد خدا آرامش مييابند نيستند.

حضرت صادق(ع) پس از برشمردن اين دو ويژگي مهم، فرمود: «اولئكاوليائي حقا بهم تكشف كل فتنه و ترفع كل بليه»; آنها دوستانحقيقي من هستند. به وسيله آنها فتنه شكست ميخورد و هرگرفتاريهابر طرف ميشود.

حسابرسي خود

«حق علي كل مسلم يعرفنا ان يعرف علمه في كل يوم وليله علينفسه فيكون محاسب نفسه فان راي حسنه استزاد منها و ان رايسيئه استغفر منها، لئلايخزي يوم القيمه»; بر هرمسلماني كه مارا ميشناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خودعرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نيكي در آنهاديد، برآنها بيفزايد و اگر كردار بدي در اعمال خود مشاهده كرد،از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خواري روز قيامت نگردد.

سخاوت

«يابن جندب! ان شيعتنا يعرفون بخصال شتي: بالسخاء و البذلللاخوان»; اي پسر جندب! همانا شيعيان ما به چند خصلتشناختهميشوند: به سخاوت و بخشش به برادران.

خواندن پنجاه ركعت نماز و رعايت وقت نماز

«وبان يصلوا الخمسين ليلا و نهارا... و يحافظون عليالزوال»;شيعيان ما در شبانه روز پنجاه ركعت نماز ميخوانند و توجه بهوقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.

دوري از پرخاش و داد و فرياد

«لايهرون هريرالكلب»; شيعيان ما همانند سگ وزوزه نميكشند.

دوري از طمع

«ولايطمعون طمع الغراب»; شيعيان ما همانند كلاغ طماع و حريصنيستند.

دوري از دشمنان

«و لايجاورون لنا عدوا و لا يساءلون لنا مبغضاولوماتوا جوعا»;شيعيان ما با دشمنان همسايگي نميكنند و اگر از گرسنگي بميرند،چيزي از آنها نميخواهند.

دقت در خوراك

«شيعتنا لاياءكلون الجري... و لا يشربون مسكرا»; شيعيان مامارماهي نميخورند... و شراب نمينوشند.

برگزيدهاي از ساير سفارشها

آثار استقامت

«يابن جندب لو ان شيعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكه و لاظلهمالغمام و لاشرقوا نهارا و لا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم ولما ساءلوا الله الا اعطاهم».

اگر شيعيان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنهاميگذارند، ابرهاي سفيد(رحمت) برآنها سايه ميافكند، چون روزدرخشنده و تابناك ميشوند، از زمين و آسمان روزي ميخورند و آنچهاز خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا ميكند.

شيوه برخورد با گناهكاران

1- گفتن خوبيها و پرهيز از سخن ناروا

«يابن جندب لاتقل فيالمذنبين من اهل دعوتكم الا خيرا»; اي پسرجندب! به گناهكاران از همكيشان خود جز خوبي و نيكويي چيزي مگو.

در برخورد با گناهكاران بايد با سخنان نيكو و گفتن خوبيهايآنان، اميد مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتارناروا وبازگو نمودن لغزشهاي آنها پرهيز كرد; زيرا چنين برخوردهاييمجرمان را از پيمودن راه درست نااميد و نسبتبه دين و آموزههايآن گريزان ميسازد.

2- در خواست توفيق براي گناهكاران

«واستكينوا الي الله في توفيقهم»; توفيق آنها را خاضعانه ازخداوند بخواهيد.

3- در خواست توبه براي گناهكاران

توبه از حالات سازنده انسان است كه انجام دهنده آن محبوب خداونداست:

«ان الله يحب التوابين»; خداوند كساني كه بسيار توبه ميكنندرا دوست دارد. (1)

توبه روشي است كه امام صادق(ع) براي پاكسازي گناهكار توصيهكرده است. شيعيان واقعي بايد از خدا بخواهند كه گناهكاران ازكردار ناشايستخود پشيمان شوند و به سوي خدا بازگردند، زيراخداوند بسيار توبهپذير و بخشنده است; «اناالله هوالتوابالرحيم» (2)

راه بهشتي شدن

حضرت امام جعفر صادق(ع) سه راه را فراروي جويندگان بهشت قرارداده است:

1- پيروي از ائمه عليهم السلام .

2- برائت از دشمنان.

3- سخن گفتن آگاهانه و سكوت هنگام نا آگاهي.

«فكل من قصدنا و تولانا و لم يوال عدونا و قال ما يعلم و سكتعما لايعلم او اشكل عليه فهو فيالجنه»

هر كس جويا و پيرو ما باشد و از دشمنان ما پيروي نكند و چيزيكه ميداند، بگويد و از آنچه كه نميداند، يا بر او مشكل (مشتبه)است، سكوت كند، در بهشت است.

ارزش سكوت

«عليك بالصمت، تعد حليما، جاهلا كنت او عالما، فان الصمت زينلك عندالعلماء و سترلك عندالجهال.»

عالم باشي يا جاهل، خاموشي را برگزين تا بردبار به شمار آيي;زيرا خاموشي نزد دانايان زينت و در پيش نادانان پوشش است.

دوري جستن از عقايد منحرف

خطر بدعتها، گرايشهاي منحرف و قرائتهاي ناصواب از دين، هميشهمتوجه جوامع شيعي بوده است.

«يابن جندب! بلغ معاشر شيعتنا و قل لهم: لاتذهبن بكمالمذاهب»; اي پسر جندب! به شيعيان ما بگو; مبادا را عقايدمنحرف، شما را از مذهب خودتان بيرون برد.

نشانههاي ناتواني

«قد عجز من لم يعد لكل بلاء صبرا و لكل نعمه شكرا و لكل عسريسرا»; ناتوان است كسي كه براي هر بلايي صبري، براي هر نعمتيشكري و براي هر سختي آساني آماده نكند.

كردارهاي برتر

«يابن جندب! صل من قطعك، واعط من حرمك، و احسن الي من اساءاليك، و سلم علي من سبك، و انصف من خاصمك، واعف عمن ظلمك، كماانك تحب ان يعفي عنك، فاعتبر بعفوالله عنك، الاتري ان شمسهاشرقت علي الابرار و الفجار و ان مطره ينزل علي الصالحين والخاطئين.»

اي پسر جندب! با كسي كه از تو بريده، وصل كن; به كسي كه چيزيبه تو نداده، چيز بده; باكسي كه به تو بدي كرده، خوبي كن; بهكسي كه به تو دشنام داده، سلام كن; باكسي كه با تو دشمني كرده،انصاف داشته باش و از كسي كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنانكه دوست داري از تو در گذرند. پس از گذشتخداوند از خودت عبرتبگير. آيا نميبيني خورشيد خداوند برخوبان و بدان ميتابد وبارانش بر صالحان و مجرمان نازل ميشود؟

اساس اسلام

آخرين جمله از سفارشهاي امام صادق(ع) به ابن جندب درباره اهميتو ارزش محبت اهلبيت عليهم السلام است.

«لكل شييء اساس و اساس الاسلام حبنا اهلالبيت»; هرچيزي راپايهاي است و پايه اسلام، محبت ما، اهل بيت عليهم السلام است