عصر امام صادق(ع) يكي از طوفاني ترين ادوار تاريخ اسلام است كه از يك سو اغتشاشها و انقلابهاي پياپي گروههاي مختلف بويژه از طرف خونخواهان امام حسين(ع) رخ مي داد كه انقلاب ابوسلمه در كوفه و ابومسلم در خراسان و ايران از مهمترين آنها بوده است و از سوي ديگر عصر برخورد مكتبها و ايدئولوژيها و عصر تضاد افكار فلسفي و كلامي مختلف بود كه از برخورد امت اسلام با مردم كشورهاي فتح شده و نيز روابط مراكز اسلامي با دنياي خارج ، به وجود آمده و در مسلمانان نيز شور و هيجاني براي فهميدن و پژوهش پديد آورده بود.



زمان تزلزل حكومت بني اميه و فزوني قدرت بني عباس



زمان امام صادق(ع) زمان تزلزل حكومت بني اميه و فزوني قدرت بني عباس بود و اين دو گروه مدتي در حال كشمكش و مبارزه با يكديگر بودند. پيشواي ششم در چنين دوراني به فكر نجات افكار توده مسلمان از الحاد و بدبيني و كفر و نيز مانع انحراف اصول و معارف اسلامي از مسير راستين بود و از توجيهات غلط و وارونه دستورات دين كه به وسيله خلفاي وقت صورت مي گرفت جلوگيري مي كرد. امام دشواري فراوان در پيش و مسئوليت عظيم بر دوش داشت. در ظلمت بحرانها و آشوبها، دنياي شيعه را به فروغ تعاليم خويش روشني بخشيد و حقيقت اسلام را از آلايش انحرافات حفظ كرد .

او آن قدر دانش اهل بيت را گسترش داد و زمينه ترويج احكام و بسط كلام شيعي را فراهم ساخت كه مذهب شيعه به نام او به عنوان مذهب جعفري شهرت يافت.



طولي نكشيد كه بني عباس پس از تحكيم پايه هاي حكومت و نفوذ خود، همان شيوه ستم و فشار بني اميه را پيش گرفت و حتي از آنان هم گوي سبقت را ربود. وضع به حدي ناگوار شد كه همگي ياران امام را در معرض خطر مرگ قرار مي داد ، چنانچه زبده هايشان جزو ليست سياه مرگ بودند. امام صادق(ع) همواره مبارزي نستوه و خستگي ناپذير و انقلابي بنيادي در ميدان فكر و عمل بود و كاري كه امام حسين (ع) به صورت قيام خونين انجام داد ، وي در لباس تدريس و تأسيس مكتب و انسان سازي انجام داد و جهادي راستين كرد.



رحلت امام را به سبب مسموميت دانسته اند . ارتكاب اين جنايت را كه منصور در توان خود نمي ديد به جعفر بن سليمان پسر عموي خويش و والي وقت مدينه محول كرد. فرزند برومندش امام موسي بن جعفراو را دو جامه سفيد مصري كه در آن احرام مي بست و در پيراهني كه مي پوشيد و درعمامه اي كه از امام زين العابدين(ع) به او رسيده بود ، كفن كود و بر آن نماز خواند و او را در بقيع در كنار قبر پدر بزرگوارش سيد الساجدين(ع) به خاك سپرد .



شخصيت علمي امام صادق (ع)



در دوره امامت امام صادق مسلمانان بيش از پيش به علم و دانش روي آوردند و در بيشتر شهرهاي قلمرو اسلام به ويژه در مدينه، مكه، كوفه و بصره مجالس درس و مناظره هاي علمي داير و از رونق خاصي برخوردار بودند. در اين زمان با استفاده از فرصت به دست آمده امام صادق توانست نهضت علمي فرهنگي پدرش را ادامه داده، علوم و معارف اهل بيت را بيان كرده در همه جا منتشر كند . سفرهاي اجباري و اختياري امام به عراق و به شهرهاي حيره ، هاشميه و كوفه و برخورد با اربابان ديگر مذاهب فقهي و كلامي نقش به سزايي در معرفي علوم اهل بيت و گسترش آن در جامعه داشت .



در اين شهرها گروههاي مختلف براي فراگيري دانش نزد آن حضرت مي آمدند و از درياي دانش او بهره مي بردند . برخورد وي با گروههاي مختلف مردم سبب شد آوازه شهرتش در دانش و بينش ديني ، علم و تقوي ، سخاوت و جود وكرم در تمام قلمرو اسلام طنين انداز شود و مردم از هر سو براي استفاده از دانش بيكران وي به او گرايش يبند . در اين دوره علوم و فلسفه ايراني ، هندي و يوناني به حوزه اسلامي راه يافت و بازار ترجمه علوم گوناگون از زبانهاي مختلف به زبان عربي گرم و پررونق شد.